فرش دورو ابریشم دویدوخ ترکمن چیست و چگونه بافته می شود؟

فرش دورو ابریشم دویدوخ یکی از مهمترین آثار هنری مردم ترکمن ایران می باشد که در بین دوست داران فرش دستباف دارای ارزش و جذابیت بسیار بالایی می باشد. این فرش دستباف به خاطر ویژگی ها خاص و منحصر به فردی که دارد چیزی فراتر از یک قالی معمولی می باشد که در ادامه با مشخصات آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم پس از شناخت فرش دورو ابریشم در مورد نحوه بافت و رنگرزی آن برای شما بیشتر توضیح دهیم و در انتها نیز این قالی را از لحاظ ارزش خریدی بررسی خواهیم کرد تا اگر شما قصد خرید آن را دارید بتوانید با اطلاعات دقیق تری اینکار را انجام دهید.

فرش دورو ابریشم دویدوخ چیست؟

این فرش دستباف همانطور که از نام آن می توان حدس زد یک فرش دستباف باکیفیت می باشد که برخلاف سایر فرش های دست بافت، دو طرف آن بافته می شود. الیاف استفاده شده برای بافت این قالی از ابریشم طبیعی می باشد و بخاطر همین دو ویژگی اصلی، این قالی از ارزش بالایی برخوردار می باشد، تا جایی که حتی این فرش به ثبت جهانی نیز رسیده است.

خانوم “آبادان گزل چچی زاده” به نوعی مبدع و گسترش دهنده اصلی این نوع فرش می باشد که از بچگی کار بافت قالی را در روستای دویدوخ آغاز کرد و توانست پس از آموزش بافت این قالی به فرزندان، نوه ها و عروس هایش این فرش دستباف خاص را به شهرت برساند، تا جایی که در حال حاظر 30 شاگرد نیز دارد.

وقتی صحبت از فرش نفیس دو رویه تمام ابریشم می شود اولین محلی که می‌توان برای خرید این هنر تصور کرد، روستای دویدوخ در راز و جرگلان است. جالب است بدانید این روستا در نقطه صفر مرزی، میان خراسان شمالی و کشور ترکمنستان واقع شده است که مردمان آن از سالیان دور این هنر خاص را آغاز کرده و رمزو رازهای هنر دست خود را از نسلی به نسل دیگر انتقال داده اند.

در شهرستان راز و جرگان استان خراسان شمالی شاید بتوانید مناطقی دیگری را نیز برای بافت فرش دورو ابریشم پیدا کنید، ولی به طور قطع این روستای دویدوخ می باش که مرکز اصلی بافت این نوع فرش می باشد، اگر به آمارها نیز دقت کنیم این موضوع کاملاً مشخص خواهد شد:

در روستای دویدوخ حدود 500 خانوار، و در حدود دو هزار و 600 نفر جمعیت وجود دارد که هر خانواده حداقل دارای یک دار قالی می باشد. این 500 خوانوار به نوعی همگی یک کارگاه خانگی برای بافت فرش می باشد و طبق بررسی های انجام شده سالانه تقریباً دو هزار متر مربع فرش تولید می کننده که در حدود 80درصد آنها فرش های ابریشم دورو می باشد.

در روستای دویدوخ که مردم آن ترکمن می باشند، امرار معاش بسیاری از مردم با بافت همین فرش های دورو ابریشم می باشد و جالبتر اینکه این فرش ها آنقدر از محبوبیت و کیفیت بالایی برخوردار می باشد که تمام بافته های آن در طول سال در بسیاری از موارد پیش خرید می شود و حتی بسیاری از  گردشگران خارجی که به ایران می آیند و در استان خراسان شمالی حضور پیدا می کنند برای بازدید از نحوه بافت و خرید این فرشها سری هم به روستای دویدوخ می زنند.

نحوه بافت فرش دورو ابریشم

شاید برای خیلی از شما سوال شده باشد که نحوه بافت فرش دو رو ابریشم به چه صورت انجام می شود؟

دار قالی که برای بافت این فرش ها استفاده می شود اصولا به صورت عمودی و پایه دار می باشند تا دو بافنده بتوانند به طور همزمان کار بافت را انجام دهند. کار بافت به این صورت انجا می شود که بافنده ای که روی فرش را می بافد پس از اینکه یک رج (یک لایه افقی) را کامل بافت یک پود نازک روی رج خود میزند تا رج را محکم کند. سپس بافنده دوم شروع به بافت پشت قالی می کند و پس از اتمام علاوه بر پود نازک یک پود کلفت نیز استفاده می کند تا فرش استحکام خود را حفظ کند.

البته لازم است اشاره کنیم این نحوه بافت برای فرش دورو ابریشمی استفاده می شود که از گره های مساوی در طول و عرض برخوردار باشد، فرقی نمی کند که نقشه آنها یکسان باشد یا فرق داشته باشد، فقط تعداد یکسان بودن گره ها مهم می باشد در غیر اینصورت اگر اندازه گره های آنها یکسان نباشد لازم است در نقشه ای که کوچکتر است ساده بافی صورت پذیرد.

در بافت فرش دورو ابریشم دویدوخ از چله کشی و گره ترکی استفاده می شود و یکی از طرح های رایج بافت این قالی به این شکل است که  طرحی که بر روی بافت قرار دارد گل می باشد و پشت آن درخت می باشد. دو قالیباف به صورت همزمان کار بافت را شروع می کنند تا یکی از آنها طرح رویی و دیگر طرح پشت را ببافند. می توان بافت را این طوری شروع کرد که در شروع کار یکی گل را ببافد و سپس دیگری هم در پشت دار درخت را ببافد.

بیشتر بخوانید: تفاوت فرش و گبه با گلیم در چیست؟ شناخت 10 مورد مهم

نکات جالب و مهم در مورد فرش دورو ابریشم دویدوخ

در این بخش قصد داریم به مواردی در مورد فرش دورو ابریشم اشاره کنیم که قطعاً برای شما خیلی جذاب و جالب خواهد بود.

1) کشورهای اروپایی و عربی زیادی جز مشتریان اصلی فرش دورو ابریشم می باشند ولی در بین کل کشورهای جهان، کانادا اصلی ترین مشتری فرش های این روستا می باشند، جالب است بدانید که مستندهای زیادی نیز در مورد این قالی منتشر کرده اند.

2) مردم این منطقه جز قوم تکه ترکمان می باشند که از اصلی ترین اقوام ترکمن به حساب می آیند.

3) قالی دورو ابریشم در ابعاد مختلفی بافته می شود، ولی در این بین  یک ابعاد رایج در بین بافندگان این ناحیه وجود دارد و آن هم ۲ متر در ۱٫۴۰ سانتی متر می باشد که به نوعی به عنوان اندازه استاندارد جا افتاده است.

4) فرش دورو ابریشم جز گرانترین آثار هنری جهان به حساب می آید و دلیل این موضوع نیز استفاده از الیاف ابریشمی طبیعی در بافت آن می باشد.

5) بر خلاف بسیاری از فرش های دستباف، این قالی هنوز هیچ گونه نمونه مشابهی در سراسر جهان نداشته و ندارد و حتی بسیاری از تولید کنندگان خارجی بافت همچین فرشی را غیر ممکن می دانند!

6) مدت زمان تقریبی بافت یک فرش 12 متری دورو ابریشم اگر همزمان 4 نفر به بافت مشغول باشن، چیزی حدود 6 ماه طول می کشد، یکی از دلایل دیگر قیمت بالای این فرش ها مدت زمان زیادی می باشد که بافنده باید برای آن وقت بگذارد.

7) طرح ها و نقشه های استفاده شده برای بافت این قالی ذهنی و بر اساس قوه تخیل بافنده ها ایجاد شده است. اصلی ترین طرح های استفاده شده برای بافت فرش دورو ابریشم؛ ماری گل، ساری گل، انسی و آینه گل می باشد.

8) جالب است بدانید درخت توت از اصلی ترین درخت های این منطقه می باشد که باعث شده مردمان ترکمن این روستا از برگ‌های درخت توت و کرم ابریشم برای تولید پیله اقدام کنند و حتی نخ ابریشم را نیز خودشان برای بافت قالی آماده کنند.

9) بعد از تهیه نخ ابریشم، رنگرزی نخ های ابریشم نیز به وسیله خود مردم روستا و با استفاده از رنگ های طبیعی مخصوصاً پوست گردو، گیاه روناس، پوست انار، آب زرشک و برگ توت بدست می آید.

10) رنگرزی خامه های فرش دورو ابریشم به این شکل صورت می گیرد که نخ های خام ابریشم را به درون دیگ که دارای آب داغ می باشد می‌ریزند. بعد از نیم ساعت، نخ‌ها رنگ گرفته و آماده می‌شوند. سپس نخ هایی که رنگ گرفته اند را آویزان و پهن می کنند تا خشک شود و سپس نخ‌های رنگی ابریشمی را برای بافت آماده می کنند.

11) رنگرزی طبیعی فرشهای ابریشمی این منطقه باعث شده نه تنها کیفیت رنگ فرشها بسیار بالا باشد و با گذشت زمان کم رنگ نشوند، بلکه برای سلامتی نیز به خاطر عدم استفاده از مواد شیمیایی نتایج بسیار مثبتی داشته باشد.

12) نخ های ابریشمی برای اینکه بتوانند رنگ را به خوبی جذب کنند باید سفید شوند، اینکار در این روستا با استفاده از گیاه اشنون و صابون انجام می گیرد.

13) متسافانه با وجود اینکه این فرش دستباف در بسیاری از کشورهای جهان شناخته شده می باشد، در بین خیلی از مردم ما با گمنامی همراه است و خیلی از ما برای بار اول می باشد که نام آن را می شنویم.

14) فرش های دورو ابریشم به خاطر لطافت و ظرافت خاصی که دارند، علاوه بر اینکه می توان به عنوان کفپوش از آن استفاده کرد، می توان به عنوان رومیزی، حالت آویز و حالت تزیینی نیز برای دکوراسیون منزل استفاده کرد.

در این مقاله تلاش کردیم تمام نکات لازم در مورد این اثر هنری فوق العاده یعنی فرش دورو ابریشم دویدوخ را بیان کنیم. متاسفانه با این همه زحمت و تلاش بانوان این خته، از لحاظ قیمتی شاید هنوز پاسخگوی امرار معاش مردم این منطقه را ندهد و لازم است که مسئولین نگاه ویژه ای برای آن داشته باشند.