فرش دستباف روستایی را می توان یکی از نمادهای اصالت و هنر قالی بافی در ایران معرفی کرد که همیشه با استقبال و محبوبیت بسیار بالایی همراه بوده است. برای آنکه شما بتوانید با مشخصات و ویژگی های فرش های روستایی آشنا شوید نیاز به علم و یا دانش خاصی نیست و شما با دانستن و فهمیدن نکاتی که ما به شما در ادامه خواهیم گفت به راحتی می توانید این نوع قالی ها رو به طور دقیق شناسایی کنید تا اگر قصد خرید آنها را دارید بتوانید تمام جوانب آنها را چک کنید.

ما در این مقاله از فرش فراهان پس از یک معرفی دقیق در مورد فرش دستباف روستایی به سراغ شناخت خصوصیات آنها خواهیم رفت و در پایان نیز یک راهنمای کامل برای خرید شما ارائه خواهیم کرد.

فرش دستباف روستایی چیست؟

همانطور که می دانید فرش ها به دو دسته بندی اصلی ماشینی و دست بافت تقسیم بندی می شوند. هر یک از این دو مدل نیز به مدل های مختلفی تقسیم بندی می شوند. موضوع مورد بحث ما فرش های دستباف می باشد که بر اساس محل بافت به سه دسته بندی اصلی شهری، روستایی و عشایری تقسیم بندی می شوند.

شاید در ابتدا نوع این تقسیم بندی فقط به خاطر منطقه بافت آنها اتفاق می افتاد ولی امروزه دیگر هر کدام از آنها به یک نوع سبک قالی بافی تبدیل شده اند که دارای مشخصات و ویژگی های خاص خودشان می باشند.

به زبان ساده تر باید بگوییم که قرار نیست حتماً  قالی در روستا یا در بین عشایر بافته شود تا به آنها فرش دستباف روستایی و عشایری گفته شده، بلکه هر قالی که یک سری از خصوصیات که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد را داشته باشد به آن فرش روستایی خواهیم گرفت.

تاریخچه قالی روستایی

وقتی به سراغ قدیمی ترین فرش های جهان  می رویم رد پای عشایر را در بافت آنها مشاهده خواهیم کرد، نمونه بارز و اصلی این موضوع قالی پازیریک می باشد که کهن ترین فرش پیدا شده در جهان می باشد.

عشایر اولین بافته های جهان را ابتدا از پوست حیوانات و سپس حصیر آغاز کردند و توانستند بافت گلیم را آغاز کنند. آنها پس از مدتی و بافت انواع گلیم به سراغ بافت فرش های دستبافی رفتند که پر از زیبایی و نقش و هنرهای خاص بود.

زنان از جمله کسانی بودند که از ابتدا در فرش بافی دارای هنر و خلاقیت فراوانی بودند و از آنجایی که در عشایر با فرارسیدن فصل های سرما زنان با یکجانشینی همراه می شدند و در چادرهای خود خیلی فعالیتی برای انجام نداشتند برای داشتن کسب درآمد روی به بافت فرش های دستباف آوردند.

پس از گذشت مدتی این موضوع به گوش زنان و مردان روستایی رسید و آنها نیز که شغل اصلیشان دامداری و کشاورزی بود علاقمند شدند تا بافت فرش های دستباف را به عنوان یک منبع درآمد جانبی و به عنوان شغل دوم انجام دهند.

اما مشکلی که این وسط وجود داشت این بود که در بین عشایر به خاطر کم بودن ارتفاع چادرها از دارهای قالی افقی استفاده می کردند، اما در خانه های روستایی خیلی فضایی برای حضور این قالی ها بر روی زمین نبود و به همین خاطر دارهای عمودی را جایگزین دارهای افقی کردند.

استفاده از دارهای عمودی سرعت بافت قالی را در بین زنان روستایی افزایش داد و همین امر باعث شد که از لحاظ درآمدی قالی بافی یک گزینه مناسب برای آنها شود، تا جایی که فرش دستباف روستایی به عنوان یک سبک از قالی بافی شناخته شد که دارای مشخصات و ویژگی های خاص خودش بود.

تفاوت فرش دستباف روستایی با عشایری و شهری

سوالی که شاید برای شما پیش آمده است این است که چه تفاوتی بین فرش دستباف روستایی با فرش های دیگر وجود دارد که باعث شده است این نوع بافته یک سبک مجزا شود؟

در مورد فرش های عشایر به خاطر عدم دسترسی راحت به شهرها خیلی از مدل ها و رنگ های زیاد برای بافت قالی استفاده نمیشد و بین 6 تا 8 رنگ برای بافت فرش های خود استفاده می کردند در حالی که در فرش های روستایی این تعداد رنگ به 12 عدد افزایش پیدا کرد.

در فرش های عشایر بیشتر بافته ها بر اساس تصویر سازی خود بافنده انجام میشد در حالی که در قالی های روستایی برای اولین بار از نقشه فرش استفاده شدو همین موضوع باعث شده بود که بافته های روستایی نسبت به عشایر دارای نظم بندی طرحی بیشتری باشد.

اصلی ترین الیاف استفاده شده در فرش های روستایی و عشایری پشم گوسفندان می باشد در حالی که در فرش های شهری مشاهده می شود که سایر مواد اولیه مانند پنبه و ابریشم نیز بسیار استفاده می شود.

در فرش‌ دستباف روستایی به دلیل ضخامت پشم و نخ شاهد شکستگی در نقوش نیستیم و اگر نقشه شکسته‌ای می‌بینیم از ابعاد استانداردی برخوردار نیست و باید گفت نامنظم هستند، این موضوع در فرش های شهری کاملاً متفاوت است و وجود شکستگی در نقوش به وضوح قابل رویت می باشد.

بیشتر بخوانید:

ویژگی ها و مشخصات فرش دستباف روستایی

ما تا اینجای کار خیلی از مشخصات و ویژگی های فرش دستباف روستایی را در بین توضیحاتمون بیان کردیم، اما در این بخش سعی داریم این موضوع را به صورت دسته بندی و خلاصه جمع بندی کنیم که اگر قصد خرید این نوع فرش ها را دارید بتوانید به درستی تصمیم گیری کنید:

• الیاف استفاده شده از پشم گوسفندان می باشد.
• رنگ های استفاده شده در بافت آنها اصولی از رنگ های گیاهی فرش می باشند.
• فرش های روستایی اصولاً تک پوده می باشد.
• طرح و نقشه های قالی های روستایی از پیچیدگی کمی برخوردار می باشند.
• استفاده از طرح های گیاهان و حیوانات در نقشه های روستایی به شکل زیادی مشاهده می شود.
• مقاومت فرش های روستایی تقریباً زیاد می باشند.
• گره فرش استفاده شده در بافت آنها بیشتر فارسی می باشد.
• اندازه های فرش دستباف روستایی اصولاً کم می باشد و در ابعاد کوچک (6 متری) بافته می شوند.
• شیرازه قالی روستایی طبیعی می باشد.
• در زمان شسشتو بخاطر عدم استفاده از تثبیت کننده رنگ در آنها، ممکن است تداخل رنگی داشته باشد.
• در زمستان ها گرم و در تابستان ها خنگ می باشند. 
• طراحی نقشه کاملا خلاقانه و برگرفته از فرهنگ همان منطقه بافتی هستند.

راهنمای خرید قالی های روستایی

باید بپذیریم که روز به روز خرید فرش دستباف روستایی در حال افول می باشد و دلیل این موضوع را شاید سادگی در طرح و نقشه این نوع فرش ها معرفی کرد.

به همین خاطر حتی در بیشتر روستاها نیز استفاده از نقشه های فرش شهری در حال گسترش می باشند و بافنده ها ترجیح می دهند که با سفارش گرفتن از نقشه های شهری فرش و قالی خود را ببافند.

برای خرید فرش های روستایی وجود گاهاً خطاهایی در بافت کاملاً طبیعی می باشد و با مشاهده پشت آنها می توانید به سلامت گره ها و عدم تقلبی بودن آنها پی ببرید.

طبق آمارها نزدیک به 450 هزار بافنده داریم که در روستاها در حال بافت فرش می باشند و از آن به عنوان یک کمک خرج برای گذران معاش استفاده می کنند.

از آنجایی که امروزه فرش های روستایی اصولاً به سختی و با قیمت کمی به فروش می رسند توصیه می کنیم که در خرید فرش های روستایی اگر امکانش را دارید با سخت گیری کمتری عمل کنید، زیرا شما با اینکار از زنان و دختران روستایی با شرایط سخت زندگی حمایت می کنید.

درسته که از محبوبیت فرش دستباف روستایی در بین مردم ایران کمی کاسته شده است ولی بازهم در نقاط مختلف جهان از فرش های روستایی ایران به عنوان یک نماد باستانی و اصالت در قالی بافی یاد می شود و برای خرید آنها اشتیاق فراوانی وجود دارد.

از طرفی نیز اخیراً مشاهده شده که نهادهای دولتی تلاش می کنند با دادن وام های بی بهره 20 میلیونی به بافندگان روستایی از آنها حمایت کنند که می تواند کمک ویژه ای به این قشر کند، البته اگر واقعیت داشته باشد. 🙂

ما در این مقاله از فراهان تلاش کردیم که هرآنچه لازم است در مورد فرش دستباف روستایی و مشخصات آن برای خرید لازم است را به طور دقیق برای شما بررسی کنیم، اما در صورتی که در مورد مطالب و سرفصل های گفته شده با سوال و یا ابهامی همراه هستید می توانید آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک قرار دهید.