انواع گلیم دستباف و شناخت دقیق آنها

انواع گلیم دستباف و شناخت آنها می تواند شما را در زمان خرید بسیار راهنمایی کند. گلیم یک دست بافت تقریباً ساده می باشد که در خیلی از مناطق از آن به عنوان فرش استفاده قرار می گیرد. جنس گلیم ها به طور کلی از دو ماده اولیه حیوانی تشکیل می شود؛ موی بز و پشم گوسفند.

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم تا به طور دقیق انواع گلیم دستباف را مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانید موقع خرید با مقایسه میان مدل های مختلف، بهترین گزینه را انتخاب کنید.

انواع گلیم دستباف

هنر گلیم بافی را می توان یکی از اصیل ترین هنرهای ایرانی به حساب آورد که با دیدن آن می توانید جلوه ای از هنر و ظرافت را در عین سادگی به وضوح مشاهده کنید.

به طور کلی گلیم نوعی دستباف به حساب می آید که بر خلاف قالی هیچ گونه پرزی ندارد و بیشتر در بین مردم عشایر و روستایی بافت آن رواج دارد.

گلیم ها ریشه در تاریخ ناحیه و منطقه ای دارد که در آن بافته می شود به همین خاطر طرح ها و رنگ های آنها بسته به این موضوع کاملاً متفاوت می باشد.

برای شناخت انواع گلیم دستباف باید به این موضوع دقت کنید که شما قصد دارید بر چه اساس و چه ویژگی هایی آنها را دسته بندی کنید؟ ما در این مقاله سعی کردیم بر اساس سه مشخصه؛ ابعاد، نوع بافت و ناحیه بافت آنها را برای شما دسته بندی کرده و مدل های مختلف را برای شما بررسی کنیم.

انواع گلیم از نظر نوع بافت

بر اساس شیوه و ابزاری که برای بافت آن ها استفاده می شود می توان انواع گلیم دستباف را در 3 دسته اصلی قرار داد:

1. گلیم ساده یا تخت

این نوع گلیم ها که با نام دو رو و ساده نیز شناخته می شود همانطور که از نام آنها می توان حدس زد به سبکی ساده بافته می شود به گونه ای که دو روی گلیم کاملاً یکسان می باشند و از دو طرف گلیم می توان استفاده کرد.

این نوع گلیم ها نسبت به سایر مدل ها دارای ضخامت کمتری می باشد و در بین انواع گلیم دستباف می توان گفت رایج ترین گزینه می باشد. لیم‌های قشقایی، سنه و بیجار در کردستان، مسند و گلیم‌های ساده اردبیل، سمنان و زنجان در این گروه قرار دارند.

2. گلیم یک رو یا ورنی

این نوع گلیم ها که با نام سوماک نیز شناخته می شود نسبت به گزینه قبلی دارای ضخامت کمتری می باشد دارای بافتی پود پیچ می باشند و دارای خواستگاهی قفقازی می باشد و از دیر باز در کشور ایران و ترکیه در حال بافته شدن می باشد.

اولین بافندگان این نوع گلیم ها عشایر بودند و همانطور که باید حدس زده باشید در مناطق ترک زبان ایران باید با محبوبیت بالاتری همراه باشد. ورنی در واقع یکی از انواع گلیم های استان های اردبیل و آذربایجان شرقی می باشد که دارای نقوش هندسی و حیوانات و نقش‌مایه‌های ساده می باشد.

3. گلیم برجسته یا پرزدار

در بین انواع گلیم دستباف این نوع بیشترین شباهت را به فرش های دستباف دارا می باشد و به اینگونه عمل می شود که از روی نقشه قالی بر روی چله گره زده می شود و در پایان پرزها و یا همان خامه های اضافی را میچینند.

البته لازم است به این موضوع اشاره شود که در این نوع گلیم ها زمینه به گونه ای ساده طراحی می شود و خیلی مانند فرش از طرح و نقشه های متنوع استفاده نمی شود.

انواع گلیم از نظر ابعاد و اندازه

گلیم ها به طور کلی نسبت به اندازه فرش های دستباف دارای اندازه کوچکتری بوده و نسبت به قالیچه بزرگتر می باشندو اگر بخواهیم انواع گلیم دستباف را بر اساس اندازه مشخص کنیم باید گفت:

۱. گلیمچه کوچک که با ابعاد میانگین ۶۵ * ۹۵ سانتی‌متر بافته می‌شود.

۲. گلیم با ابعاد میانگین ۱۱۰ * ۱۶۵ سانتی‌متر می باشد.

٣. گلیم میانه که اندازه آن حدود ۱۵۰ * ۲۵۰ سانتی‌متر می باشد.

۴. گلیم بزرگ به طور متوسط دارای اندازه ای ۲۸۰ سانتی‌متر درازا و ۷۰ سانتی‌متر پهنا می باشد.

۵. گلیم بلند که بیش از ۴۰۰ * ۲۰۰ سانتی‌متر است.

انواع گلیم دستباف از نظر ناحیه و منطقه

این نوع تقسیم بندی را می توان اصلی ترین و بهترین گزینه بیان کرد، زیرا همانطور که گفتیم بسته به منطقه ای که گلیم در آن بافته می شود هر گلیم دارای مشخصات و خصوصیات خاص خودش می باشد و شما برای شناخت گلیم مرغوب برای خرید لازم است که با تک آنها آشنا شوید.

1. گلیم قشقایی (معرف‌ترین گلیم ایران)

در بین انواع گلیم دستباف به طور قطع می توان گلیم قشقایی را از مشهورترین گزینه ها معرفی کرد و دلیل این شهرت را نیز می توان در تنوع استفاده از طرح و رنگ معرفی کرد.

در واقع این گلیم ها چون یا در زمان اتراق ایل و یا در هنگام کوچ کردن بافته می شوند و مناظر اطراف بافنده دارای تنوع و زیبایی بالا می باشد باعث می شود که طرح بافته شده دارای نتیجه ای خاص و ویژه باشد.

طرح‌های هندسی منحصر به فرد، ظرافت پشم، قدرت درخشندگی رنگ‌ها، استفاده از طرح های حیوانات مثل بز و طاووس از مهمترین و مشخصات گلیم های قشقایی می باشد.

بیشتر بخوانید: فرش دستباف کاشان | بررسی مشخصات و ویژگی های خرید

2. گلیم شاهسونی (ظریف‌ترین گلیم)

از لحاظر معروفیت شاید تنها گزینه ای که بتواند با گلیم قشقایی رقابت کند همین گلیم شاهسونی می باشد. بافت گلیم در ایل شاهسون که جز بزرگترین ایل های ایران می باشد آنقدر بالا می باشد که گلیم های بافته شده توسط آنها به تنهایی خودشان در یک دسته جدا تقسیم بندی می شود.

اگر یادتان باشد در بخش اول یک دسته از گلیم ها را با نام ورنی معرفی کردیم؛ این دقیقاً همان گلیم بافته شده در این شاهسون می باشد؛ گلیم های بسیار ظریف که در بیشتر موقع دارای طرح های حیواناتی مثل آهو، اسب و پرندگان می باشد و با پشم زبر و خشک بافته می شود.

مشخصه دیگری که در گلیم های شاه سون مشخص می باشد استفاده از نگاره های بزرگ و برجسته می باشد که به صورت ردیفی در طرح مورد استفاده قرار می گیرد.

3. گلیم هرسین

در بین انواع گلیم دستباف که تا اینجا بررسی کردیم می توان گفت که گلیم هرسین بیشترین انعطاف را دارا می باشد و بافنده های آن بسته به ذوق و قوه تخیل خود بسیاری از طرح ها و نقشه ها را می بافند.

هرسین که یکی از منطقه استان کرمانشاه می باشد یکی از مراکز اصلی بافت گلیم ایران می باشد. رنگ های استفاده شده در گلیم های این منطقه بیشتر خاکستری ، سبز ، سفید ، قرمز، بنفش و اخیراً سرخابی می باشد.

از مشخصات و ویژگی های بارز دیگر گلیم هرسین می توان به پر بودن حاشیه ها و زمینه با طرح های بسیار متنوع می باشد، تا جایی که به ندرت می توان در آن فضای خالی پیدا کنید.

4. گلیم بلوچ

جالب است بدانید مردم این منطقه به خاطر شرایط محیطی و آب و هوایی همیشه تلاش کرده اند که آرزوی منابع آبی و مراتع را در طرح های خود نشان دهند. به همین خاطر گلیم های بلوچ را می توان سرشار از طرح های راه راه می باشد.

به طور کلی در این نواحی ساخت صنایع دستی با رنگ های قهوه ای، جگری، قرمز تیره، شتری و آبی تیره بسیار به چشم می خورد که با رنگ های شادی مثل سبز، زرد و قرمز ترکیب می شوند.

5. گلیم خمسه یا فارس

در استان فرس گلیم قشقایی بیشتر حجم بافت و تولید را دارا می باشد اما گلیم های دیگری نیز در این منطقه بافته می شود که معروفترین آن گلیم خمسه می باشد که برگرفته از نام پنج قوم شیرازی می باشد که با هم درآمیخته شده اند.

جالبه بدانید که در بین این پنج قوم؛ دو قوم عرب زبان می باشند، دو قوم ترک و یک قوم فارس. در این استان در بین انواع دار قالی تنها از نمونه های افقی و فلزی استفاده می شود و نوع گلیمی که بافته می شود سوماکی یا همان ورنی می باشد.

در گلیم خمسه استفاده از رنگ های زیبای حرف اول را می زند؛ و همچنین  زمینه طرحی که بافته می شود بیشتر تیره است و روی آن ستاره هایی به صورت مورب به شکل لوزی های درهم بافته می شود.

سایر انواع گلیم دستباف

چون تعداد گلیم های بافته شده در ایران دارای تنوع و نوع های مختلفی می باشد در ادامه تنها به صورت مختصر آنها را براش شما معرفی می کنیم:

• گلیم لری: در بین انواع گلیم دستباف می توان این گلیم را جز باکیفیت ترین گزینه های معرفی کرد که بیشتر برای نگهداری وسایل و بافت خورجین از آن استفاده می شود.
• گلیم زرند: این گلیم نیز توسط قوم های ترک شاهسون به صورت چاک دار بافته می شود که اصولا دارای اندازه ای دراز، باریک و در عین حال محکم می باشد.
• گلیم سنه: این گلیم مخصوص شهر سنندج می باشد و دارای ظرافت خاصی است و استفاده از طرح های بوته ای و خط و موربی در آن بسیار رایج است.
• گلیم کردستان: رنگ‌ها شامل قرمز پررنگ، کم‌رنگ، صورتی چرک و سبز پررنگ می باشد و از نخ پشمی دولا تابیده برای بافت آن استفاده می شود.
• گلیم ترکمن:  این گلیم ها محکم و سبک هستند و طرح ها براساس یک نقشه اصلی که گل نامیده می شود دسته بندی می شوند.

ما در این مقاله تلاش کرده ایم که انواع گلیم دستباف را به طور دقیق بررسی کنیم، اما در صورتی که در مورد مطالب گفته شده با سوال و یا ابهامی همراه هستید می توانید آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک قرار دهید.