شناخت گبه و بررسی ویژگی های آن یکی از موارد تخصصی می باشد که برای درک آن لازم است از جوانب مختلف به آن نگاه شود. گبه یکی از جلوه های اصیل فرهنگ و هنر ایرانی می باشد که دارای مشخصات منحصر به فرد خود می باشد. خیلی از متخصصان گبه را به عنوان یک قالی دستباف معرفی می کنند که تنها از نظر اندازه پرز با فرش های دستباف متفاوت است، اما باید گفت این موضوع شاید در نگاه اول درست به نظر برسد ولی واقعیت چیز دیگریست و تفاوت ها تنها در این یک مورد خلاصه نمی شود.

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم در ابتدا به یک بررسی کلی از شناخت گبه پرداخته و در ادامه سعی می کنیم با بیان ویژگی های تخصصی و انواع این اثر هنری که به نوعی نماد اصالت، تاریخ و فرهنگ ایرانیان می باشد آن را به طور کامل برای شما معرفی کنیم و در پایان نیز به بررسی مزایا و معایب آن خواهیم رفت.

شناخت گبه و معرفی انواع آن

در شناخت گبه و پاسخ به این سوال که گبه چیست؟ موارد و نکات قابل ذکر بسیار فراوان می باشد که ما به صورت تک تک آنها را برای شما بیان خواهیم کرد و سعی می کنیم به تمام سوالات شما در مورد آن پاسخ دهیم.

1. تاریخچه گبه

اینکه بخواهیم بگوییم نام گبه از کجا آماده است و تاریخچه آن از کجا شروع است کمی سخت و غیر قابل دسترس می باشد، زیرا تا این زمان هیچ منبع مشخصی در مورد تاریخچه گبه نتوانسته اطلاعات دقیقی را ارائه کند.

اما در شناخت گبه چیزی که کاملاً مشخص و واضح می باشد این موضوع است که گبه یکی از انواع فرش های دستباف می باشد که دارای خوابی بلند و با بافت درست می باشد.

در گذشته تعابیر مختلفی برای نام گبه ارائه می شود از واژه “گایر” به معنی حفاظ گرفته تا واژه “قبیح” به معنی زشت و معمولی. اما چیزی که امروزه در معنای لغوی “گبه” در فرهنگ نامه دهخدا مشاهده می کنیم متفاوت با این دو تعبیر می باشد و آن هم ضخیم، زمخت و زبر می باشد که شاید نزدیک ترین و صحیح ترین تعبیر در مورد گبه می باشد.

2. گبه چیست؟

در شناخت گبه همانطور که بیان کردیم شما با یک قالی و زیر انداز همراه هستید که بافت درشت و پرزهای بلند می باشد، جنس استفاده شده برای بافت آن از پشم گوسفند و بز می باشد.

گبه ها دارای اندازه و ابعاد کوچکتری نسبت به قالی می باشند که تقریباً  می تواند گفت ابعاد آنها بیشتر شبیه به یک قالیچه می باشد.

ویژگی منحصر به فردی که می توان در مورد گبه بیان کرد استفاده از تعداد پودهای بیشتر نسبت به قالی های ماشینی و دستی می باشد. تعداد پود برخی از گبه‌ ها گاهی از سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتی متر هم می‌ رسد.

استفاده از پودهای بیشتر در گبه نسبت به قالی باعث شده که گبه ها دارای جنس نرم تری نسبت به فرش های دیگر داشته باشند و همین موضوع یکی از دلایل محبوبیت های بالای گبه می باشد.

بیشتر بخوانید: فرش هریس (هریز) | بررسی 7 مشخصه و ویژگی اصلی آن

3. شناخت گبه از نظر نوع بافت

همانطور که در بخش های قبلی در شناخت گبه به این موضوع پرداختیم که نوع بافت آن خیلی تفاوت خاصی با فرش ندارد و تفاوت اصلی در ابعاد گبه و اندازه پرزها می باشد.

گبه در واقع یک نوع قالی با بافت درشت می باشد که اصولاً و در بیشتر مواقع به روش “فارسی باف” بافته می شود، اما این قاعده همیشگی نمی باشد و در بین ایلات و عشایر مختلف وجود دارند گره هایی که از روش “ترکی باف” برای بافت گبه های خود استفاده می کنند.

یکی از تفاوت های اصلی بین بافت فرش و گبه انتخاب نوع دار استفاده شده می باشد. همانطور که می دانید رایج ترین نوع دار قالی در بین بافنده های فرش دار عمودی می باشد اما این موضوع در بافت گبه کاملاً متفاوت می باشد و از دارهای افقی (زمینی) استفاده می شود که تقریباً استفاده از آن برای بافت فرش های دستیباف به صفر رسیده است.

در ادامه شناخت گبه و بافت آن باید گفت به جز دار قالی تقریباً سایر ابزار استفاده شده برای بافت گبه و فرش یکسان می باشند؛ دفتین، سیخ پودکشی، قیچی و گاه قلاب که در بافت های ترکی استفاده می شود مهمترین این وسایل می باشند.

4. طرح ها و شناخت گبه از نظر نقوش

یکی از موضوعات و تفاوت های اصلی که در مورد گبه می توان نسبت به فرش های چه دستباف و چه ماشینی بیان کرد؛ خاص و منحصر بودن هر طرح گبه نسبت به طرح دیگر می باشد.

از گذشته های قدیم اگر به اصالت بافت گبه نگاهی بی اندازیم مشاهده خواهیم کرد که بافندگان گبه در عشایر و ایلات هدف اصلیشان نه زیبایی بوده و نه برای فروش، بلکه رفع نیاز برای داشتن یک زیراندز با کیفیت می باشد.

با توجه به استدلال بالا می توان در شناهت گبه به این موضوع پی برد که وقتی قرار بوده از گبه به عنوان مصرف شخصی استفاده شود پس چرا باید اصلاً از روی نقشه و یا طرح از پیش طراحی شده استفاده شود.

به همین خاطر تقریباً  می توان گفت هیچ گبه دستبافی زا شما پیدا نخواهید کرد که 100 درصد با هم یکی باشند، زیرا بافنده های گبه بر اساس تخیل ذهنی خود شروع به بافت گبه می کنند و از موقعیت ها و اطرافیان خود در بافت گبه های ها بهرمند می شود و به نوعی گبه، دستبافِ تفکرات و تخیلات بافنده آن می باشد.

البته امروزه و با گسترش بافت گبه های ماشینی به نوعی استفاده از طرح های آماده نیز رواج پیدا کرده و سرعت بافت نیز نسبت به زمان های قدیم افزایش یافته است.

5. معرفی محبوبترین طرح گبه ها

اینکه بخواهیم شناخت گبه و طرح ها و نقوش آن را به طور تک به تک انجام دهیم، به خاطر تنوع بالا در بافت کمی سخت و تا حدودی غیر ممکن می باشد، به همین خاطر ما سعی می کنیم مهمترین نوع طرح هایی استفاده شده در گبه ها را به صورت مختصر برای شما معرفی کنیم:

• طرح شیر را می توان تنها طرحی معرفی کرد که در بین بافندگان ایران مشترک می باشد که دارای محبوبیت و معروفیت بسیار زیادی می باشد.
• طرح خشتی که یک طرح محبوب به حساب می آید از قرار گرفتن قاب های منظم در کنار یکدیگر بافته می شود.
• طرح گل گبه که در اصطلاح به قرار گرفتن نقش گل رز در گبه گفته می شود.
• نقش حوض گبه که به قرار گرفته طرح یک ترنج در وسط گبه گفته می شود که از اطراف آن گل هایی رشد کرده اند.
• نقش ایلاتی ؛ به طرح هایی گفته می شود که از دایره ها، مربع ها و لوزی هایی تشکیل می شود که درون آنها پر شده از نقوش طبیعت و زندگی اطراف ایل ها، به همین خاطر نیز از نام طرح ایلاتی برای آن استفاده می شود.
• طرح درختی که احتمالاً با شنیدن نام باید حدس زده باشید به بافت نقوش از درختان مختلف در گبه گفته می شود که دو درخت سرو و بید مجنون را می توان شناخته شده ترین آنها معرفی کرد.

6. مزایا و معایب گبه و شناخت آن برای خرید

موضوعی که در شناخت گبه مخصوصاً برای خرید می تواند بسیار حائذ اهمیت باشد مزایا و معایب گبه می باشد و در واقع پاسخ به این سوال می باشد که آیا خرید گبه کار منطقی می باشد یا خیر؟ ما سعی میکنیم که در چندین نکته این موضوع را برای شما مشخص کنیم:

نکته اول: از لحاظ ماندگاری و مقاومت می توان فرش گبه را جز بهترین گزینه های خرید دانست که به سختی زیبایی و جذابیت خود را از دست می دهد.

نکته دوم: از نظر زیبایی که یک موضوع سلیقه ای می باشد و این به شما بستگی دارد که چه گزینه ای را بیشتر می پسندید ولی در بین گبه ها و فرش های دستباف از نظر زیبایی می توان گفت پیروزی با فرش های دستباف می باشد.

نکته سوم: از لحاظ ست شده می توان گفت با رشد و گسترش مدل های مختلف گبه، چه ماشینی و چه دستباف ؛ باعث شده که تقریباً بتوان برای هر دکوراسیونی گبه مناسب خریداری کرد، برای سبک های مدرن و مینیمال می توان از گبه مدرن استفاده کرد و برای دکوراسیون کلاسیک از طرح های سنتی گبه

نکته چهارم: از لحاظ راحتی در استفاده و آرامش جسمی بر روی آن می توان پس از این مواردی که تا اینجا برای شناخت گبه بیان کردیم نتیجه گیری کرد که گبه یکی از بهترین گزینه ها برای خرید می باشد، از لحاظ گرم و نرم بودن از لحاظ کفپوش (بخاطر پرزهای بلند).

نکته پنجم: از لحاظ آرامش روحی باید گفت که گبه به عنوان یک دستباف حاصل از تخیلات و روحیات زنان و مردان عشایر می تواند یک گزینه فوق العاده باشد.

خلاصه پایانی

ما در این مقاله تمام تلاش خود را کردیم تا بتوانیم تمام نکاتی که برای معرفی و شناخت گبه نیاز دارید را به طور کامل بیان کنیم، و اگر شما نیز در مورد گبه و ویژگی های آن نکات یا سوالی را مد نظر دارید خوشحال می شویم آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک قرار دهید.