فرش ساروق چیست و از کجاست؟ قیمت آن چقدر می باشد و چه خصوصیاتی دارد؟ اینها مهمترین سوالاتی می باشد که بسیاری از دوست داران فرش در مورد قالی ساروق دارند. جالب است که شهرت جهانی قالی های ساروق بسیار بیشتر از شهرت آن در داخل ایران می باشد، دلیل این موضوع را نیز شاید بتوان عدم بازاریابی و معرفی دقیق فرش های این شهر معرفی کرد که باعث شده آنچنان که شایسته بافته های این منطقه می باشد، شناخت در مورد آن اتفاق نیفتاده باشد.

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم در مورد فرش ساروق و ویژگی ها و مشخصات فرش های این منطقه به طور دقیق صحبت کرده و هر آنچه که لازم است شما در مورد خرید قالی های این منطقه بدانید را برای شما بیان کنیم.

فرش ساروق چیست و از کجاست؟

ساروق شهری کوچک در شمال شهر اراک می باشد که در فاصله 45 کیلومتری از آن واقع شده است. از لحاظ جغرافیایی این شهر در منطقه ای تقریباً کوهستانی واقع شده است که دارای آب و هوای سرد و خشک می باشد.

ساروق در منطقه ای واقع شده است که شغل اکثر مردم در آن دامداری و کشاورزی می باشد و از زمان های بسیار قدیم (بیش از 700 سال) قالی بافی نیز مخصوصاً در بین زنان این منطقه یک فعالیت رایج و اصلی می باشد.

قالی بافی در استان مرکزی و شهرهای این استان دارای قدمت بسیار طولانی می باشد و مخصوصاً از زمان قاجار این استان تبدیل به یکی از مراکز بزرگ بافت فرش ایران تبدیل شد، در این استان 3 شهر اراک (سلطان آباد قدیم)، فراهان و ساروق را می توان اصلی ترین این مراکز معرفی کرد و سه ضلع اصلی مثلث قالی بافی این استان معرفی کرد.

در کنار شهر ساروق روستاها و شهرهای کوچک دیگری نیز وجود دارند که بافت فرش در آنها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که می توان روستا جیریا را یکی از مهمترین آنها معرفی کرد.

مشخصات اصلی فرش ساروق

در بسیاری از منابع مشاهده می کنیم که فرش ساروق را معادل با فرش اراک (فرش سلطان آباد) معرفی کرده و تمام مشخصات را یکسان معرفی می کنند، در حالی که شاید از لحاظ کیفیتی هر دو نوع فرش دارای مرغوبیت بالایی باشند، اما از نظر ساختار به طور کلی با هم متفاوت می باشند. در حال حاضر، بیش از ۶۰ درصد تولید قالی منطقه اراک، از نوع ساروق است.

نوع بافت قالی ساروق

ساختار کلی و نوع بافت اصلی فرش ساروق ریز بافت می باشد که اندازه پرزها در آن بسیار کوتاه می باشد. ارتفاع پرزها در قالی ساروق در بیشتر موارد کمتر از 10 میلی متر می باشد و با ۲۵ تا۳۵ چین در هر گره به شیوه فارسی باف بافته می شود.

همین نوع بافت و اندازه کوتاه پرزها باعث شده که اثر نهایی به شکل تخته ای سخت و فشرده به نظر برسد و از این نظر جز نمونه های منحصر به فرد به حساب بیاید.

دارهای انتخابی قالیبافان در این منطقه در بیش از 90 درصد موارد، دارهای عمودی می باشد و به جز موارد بسیار محدود در بعضی روستاهای این منطقه، دارهای افقی استفاده نمی شود.

رنگ و جنس فرش ساروق

همانطور که در ابتدا مبحث به آن اشاره کردیم، از مشاغل اصلی مردم منطقه ساروق دامداری و کشاورزی می باشد. همین موضوع باعث شده که بسیاری از رنگ های استفاده شده در فرش ساروق از مواد طبیعی باشد که توسط کشاورزان همین منطقه رشد داده می شود.

از طرفی دیگر مواد اولیه استفاده شده برای بافت قالی ساروق نیز طبیعی بوده و در بسیاری از موارد از پشم دام ها و گوسفندان همین منطقه می باشد.

الیاف که از حیوانات بدست آمده و سر منشاء آنها طبیعی می باشد مانند پشم و ابریشم دارای ساختاری پروتئینی می باشند که به دو گروه اسیدی و بازی تقسیم بندی می شوند.

وقتی شما از الیافی با این ساختار استفاده می کنید طبیعیست برای اتصال رنگ ها به مولکول های آنها باید از رنگهایی استفاده کنید که دارای ساختار مشابه و مخصوص آنها باشند، پس رنگهای شما نیز باید ساختار اسیدی و بازی داشته باشد و به نوعی باید طبیعی باشند.

در فرش ساروق این موضوع به نحو احسنت رعایت شده و استفاده از رنگ های طبیعی که اغلب تیره می باشند در اولویت می باشد؛ لیست مهمترین رنگ های استفاده شده در اثرهای این منطقه بدین شرح می باشد: مسی، دوغی، بلوطی، بژ، آبی، لاكی، گلی، كرم، و سرمه ای

بیشتر بخوانید: عیوب فرش دستباف و شناخت 10 مورد مهم آن

نقوش و طرح های فرش دستباف ساروق

اینکه فرش ساروق توانسته نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان با محبوبیت فوق العاده همراه شود، به خاطر استفاده از نقوش و طراحی های فوق العاده می باشد.

در واقع این نقشه فرش دستباف می باشد که بسیاری از تفاوت ها را رقم می زند و باعث می شود بعضی از قالی ها از ارزش بسیار بالایی برخوردار شوند و بعضی دیگر جز فرش های دستباف ارزان قیمت به حساب بیایند.

از مهمترین مزایا و ویژگی های قالی ساروق همین نقشه های جذاب می باشد، در زمان های قدیم بیشتر تابلو فرشها و قالیچه های شهر ساروق از نقش ترنج الهام می گرفتند و رنگ متن اکثریت آنها کرم و لاجوردی بود اما با گذشت زمان این نقوش تا حدی دچار تغییراتی شد و امروزه بیشتر نقشه های این منطقه به صورت طرح سراسری گل و برگ است.

امروزه به خاطر شهرت جهانی قالی ساروق مشاهده می شود که برخی از کشورهای جهان (مخصوصاً چین) با کپی برداری غیر قانونی از نقشه های بومی و منحصر به فرد این منطقه، تابلو فرش هایی را با نام ساروق به نقاط مختلف جهان صادر کند، اما متخصصان این عرصه به راحتی می تواند نقش های اصیل این منطقه را شناسایی کنند.

مهمترین نقشه های اصیل ساروق عبارتند از: نقشه های مرغ و ماهی، مستوفی، پرده ای و گل و بوته. نقشه های دستگاهی، پرده ای، پیچ اروپایی، شاه عباسی، افشان و ترنج با گل و جانور، از جمله نقشه هایی هستند که بعد ها به عنوان الگوی قالی بافان ساروقی قرار گرفتند.

فرش ساروق گل آمریکایی

در بین نقوش فرش ساروق یک نوع نقشه خاص وجود دارد به نام فرش ساروق گل آمریکایی که دلیل این نامگذاری به این خاطر می باشد که اواخر قرن ۱۲ و ابتدای قرن ۱۳ شمسی آمریکایی‌ ها به کمپانی زیگلر در اراک این نوع طرح را سفارش دادند.

نقشه اصلی این نوع طراحی را خود آمریکایی ها متناسب به خواست و سلیقه مردم خود کشورشان طراحی کرده بودند و همین موضوع باعث شد که طراحی های این سبکی از آن زمان به بعد معروف به فرش ساروق آمریکایی شود.

بزرگترین اساتید قالی ساروق

از آنجایی که قالی بافی در منطقه ساروق دارای سابقه بسیار طولانی و از ارزش بسیار بالایی برخوردار می باشد، ظهور اساتید بزرگ و برجسته در این عرصه امری کاملاً طبیعی می باشد.

اینکه فرش ساروق با گذشت سالیان بسیار زیاد هنوز توانسته جایگاه بالایی در بین کشورهای جهان داشته باشد، وجود همین اساتید برجسته و ویژه می باشد که توانستن با خلق طراحی ها و نقشه های بی نظیر، آثار ارزشمندی را به جهانیان عرضه کنند.

استادان بزرگی به کار نقشه کشی قالی ساروق اشتغال داشته اند که استاد عیسی بهادری که زمانی ریاست هنرستان فرش اصفهان را برعهده داشت از مهمترین این اساتید می باشد که یکی از برجسته ترین آثار این استاد هنرمند، نقشه فرش بشریت است که هنوز هم قالی بافان اراک و ساروق از آن الگو می گیرند.

از دیگر استادان قدیمی و صاحب نام و پرکار ساروق می توان از استادان: ابطحی، هوشنگی، چگنی، فرهنگ، سوار آبادی، و برادران تهرانی نام برد.

اما هنوز هم وجود دارن استادانی که با وجود سختی ها و مشقت ها این عرصه، در حال حاضر طراحی ها و نقشه های بی نظیری را به قالیبافان این منطقه عرضه می کنند، که در این بین اسماعیل خان فراهانی، آستانه، حمیدی و ابراهیمی از مهمترین این اساتید می باشند.

جمله پایانی

و در پایان نیز لازم است ما در فرش فراهان به این موضوع اشاره کنیم که قالیبافی جزیی مهم و جدایی ناپذیر از زندگی مردم ساروق می باشد و به نوعی این هنر با تار و پود زندگی آنها در هم تنیده شده است.

نقشه های فرش ساروق نشانگر اندیشه، احساس، ذوق، آرزو ها و تمنیات و ارزش های زنان و مردان این منطقه می باشد و نیاز است که مسئولین و دولت مردان ایران برای حفظ این هنر در این منطقه تلاش روز افزون کرده و اجازه ندهند که جوانان این منطقه به خاطر مشکلات معیشتی و عدم وجود امکانات، از این منطقه به شهرهای بزرگتر کوچ کرده و چراغ بافت فرش های نفیس و ارزشمند در این منطقه خاموش شود.

بسیار تلخ و ناگوار است که بسیاری از دوست داران فرش در ایران، ندانند فرش ساروق کجاست و چیست ، در حالی که این فرش در بسیار از نقاط جهان بسیار شناخته شده و پرآوازه می باشد.