فرش دستباف اصفهان در یک نگاه| بررسی مشخصه های فنی و ظاهری قالی اصفهان

شهر اصفهان مرکز استان اصفهان و از مهمترین شهرهای ایران به شمار میرود. امروزه اگر بخواهیم تنها یک شهر راکه توانسته ویژگی های هنری گذشته را در طراحی فرش تا حدودی حفظ کند،از میان مراکز بافت قالی ایران انتخاب کنیم، بی شک اصفهان گزینه اول خواهد بود.

در دوران صفویه،به دلیل علاقه مندی پادشاهان صفوی به هنرقالیبافی،نفیس ترین قالی های ابریشمی و زربافت،به دست هنرمندان اصفهانی بافته شد.

با دقت در نقوش و طرح های آثاربیشمار معماری وهنرهای وابسته به آن ازجمله کاشیکاری، گچبری، تزئینات دیواری، منبت وقلم زنی و… که از دوران با شکوه صفویه در اصفهان باقی مانده اند وهمواره وآزادانه در معرض دید هنرمندان وهنر دوستان قرار گرفته اند، پی به این نکته می بریم که این نقوش زیبا وکلاسیک به عنوان بهترین و بزرگترین معلم هنرمندان اصفهان به شمار می رود.

از هنرمندان بزرگ قالی اصفهان، میتوان استاد صفدر زاده حقیقی، احمد بخت‌آور، احمد ارچنگ،محمود فرشچیان،جعفرقلی دادخواه و… را نام برد.

بیشتر بخوانید:بزرگترین طراحان فرش | معرفی 10 چهره اصلی و معروف این عرصه

چون معلم اصلی استادان اصفهان همین طرح های ثابت و پایدار از صدها سال پیش تا به امروز بوده اند،در نتیجه طرح های این منطقه نیز با تغییرات کمی نسبت به دوره های پیشین بر فرش ها ظهور یافته اند واین چنین ازاصفهان به عنوان نماینده سبک طراحی کلاسیک فرش ایران یاد می شود.

مهم ترین مشخصه های طرح و نقش قالی دستباف اصفهان

ساختاراصلی اغلب طرح های قالی اصفهان،از الگوی لچک و ترنج پیروی میکند و نقوش زیبای اسلیمی و گردش های آن در ساختار لچک وترنج و متن فرش حضور داشته و با حرکات آزادانه خود،متن فرش را پوشانده اند و نقوش اسلیمی و قاب های ساخته شده از حرکت زیبای آن، در حاشیه اغلب فرش ها دیده میشود.

از دیگر ویژگی های ظاهری قالی های اصفهان، میتوان به گردش ساقه های ختایی به عنوان زیرنقش با ساقه های اسلیمی همراه با گل های زیبای شاه عباسی اشاره داشت.

درقالی های اصفهان،قرینه سازی دقیق در تمام اجزا از جمله لچک و ترنج، حاشیه و گوشه های آن، گل شاه عباسی متن وحاشیه به خوبی رعایت شده است.

ترکیب های دلنواز طراحی سنتی و رنگ آمیزی های زیبای الهام گرفته از بناهای تاریخی و هنرسنتی ایران،از دیگر ویژگی های عمده ی فرش های اصفهان است.

درقالی های اصفهان،استفاده از طرح ها و نقوش معروف به شکسته وهندسی دیده نمیشود و طرح و نقش فرش اصفهان همواره در گروه طرح های گردان قرار دارد.

تقلید از کاشیکاری های بناهای تاریخی همچون مسجد شیخ لطف الله در بسیاری از فرش های اصفهان،دیده میشود.

درکنار طرح های لچک وترنج که عمده طرح قالی های اصفهان میباشد،طرح های شکار گاه،محرابی،گلدانی،افشان و… از دیگر طرح های قالی اصفهان میباشد.

رنگبندی قالی های دستباف اصفهان

به طور کلی رنگ های به کار رفته در قالی های اصفهان تا 15 رنگ شمرده میشود که، استفاده از رنگ های شاد با تأکید بر رنگ های سنتی قالی ایران مانند لاکی، آبی،کرم، بژ،خاکی و سرمه ای با درجات تیره و روشن در قالی های این شهر،رایج است.

همچنین عدم استفاده از سایه روشن در رنگبندی قالی های اصفهان (به غیر از برخی قالی های جدید) از دیگر ویژگی های فرش های منطقه میباشد.

بافت قالی های اصفهان،چه ویژگی هایی دارد؟

نوع چله کشی در این قالی ها،اغلب به روش چله کشی فارسی و گلیم بافت قالی ها نیز از نوع فارسی است.

رجشمار فرش های اصفهان اغلب از 50 رج شروع و تا 70 رج نیز میرسد و پرز فرش های بافت این شهر،کوتاه میباشد.

قالی های اصفهان با گره نامتقارن (فارسی) و بر  روی دارهای عمودی بافته میشوند.

در چله های اغلب قالی های اصفهان از ابریشم استفاده شده است وهمچنین در داخل برخی از گل های متن فرش ، از ابریشم استفاده می شود. در زمینه فرش نیزعموما از کرک استفاده شده است.

ابعاد و اندازه های فرش اصفهان،اغلب کوچکتر از 12 مترمربع و بیشتر 9 ، 6 متری هستند و گاهی فرش هایی در ابعاد بزرگتر نیز در این شهر،بافته میشود.

لازم به توضیح است که ویژگی های بیان شده،از مشخصات بیشتر قالی های دستباف اصفهان میباشد وممکن است طرح های اندکی به دلایلی فاقد این اصول باشند.