چله فرش دستباف یکی از رایج ترین اصطلاحاتی می باشد که اگر دوست دار قالی بافی باشید با آن رو به رو می شوید و شاید برای خیلی از شما سوال شده باشد، مفهوم این واژه چیست و چه استفاده ای در بافت قالی و فرش دارد؟

ما در این مقاله از فرش فراهان در ابتدا بررسی خواهیم کرد که چله فرش دستباف چیست و چه کاربردی در قالی بافی دارد و در ادامه نیز انواع آن را برای شما بررسی خواهیم کرد و تفاوت میان مدل های پشمی، پنبه ای و ابریشمی رو مطالعه خواهیم کرد.

چله فرش دستباف چیست؟

تعریف چله در فرش دستباف و ماشینی دارای یک تعریف مشخص و یکسان می باشد ولی ما در اینجا به طور تخصصی قصد داریم در مورد چله قالی های دست بافت صحبت کنیم.

فرش یک بافت سه بعدی می باشد که از سه قسمت اصلی طول، عرض و ارتفاع تشکیل شده است. قسمت عرض یا پهنای فرش که در اصطلاح تخصصی به آن پود قالی گفته می شود. قسمت ارتفاع که در اصطلاح به آن پرز فرش گفته می شود و قسمت طول یا تار فرش که در اصطلاح قالی بافی به آن چله فرش دستباف گفته می شود.

اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم؛ نخ هایی که به موازات هم و با قدرت کششی مساوی در جهت طولی بر روی دار قالی قرار می گیرند را چله می گویند و به عمل قرار دادن این نخ های چله بر روی دار قالی، چله کشی گفته می شود و به نوعی کار فوندانسیون و زیرساخت فرش را انجام می دهد.

اگر بازهم متوجه نشدید که منظور ما از چله چیست؟ کافیست همین الان بلند شوید و به پشت یکی از فرش هایی که در منزل خود هست نگاه کنید تا نخ های سفیدی را مشاهده کنید که به صورت طولی در ساختار فرش قرار گرفته اند، این نخ های سفید همان چله می باشند.

وظیفه چله در فرش دستبافت محکم نگه داشتن پرزها یا خامه های فرش می باشد که بسته به متراژ فرش، ریزبافت یا بلند بافت بودن، مواد اولیه استفاده شده در بافت و موارد دیگر دارای مدل های مختلفی می باشد که استادکاری که عمل چله کشی فرش را انجام میدهد، با استفاده از این موارد و  نقشه فرش مشخص می کند که فرش دقیقا به چند تار یا چله نیاز دارد.

انواع چله کشی فرش دستباف

به طور کلی چله کشی هایی که برای بافت فرش دست بافت استفاده می شوند دارای 3 مدل اصلی؛ ترکی، فارسی و تلفیقی می باشند که بسته به نوع قالی که قراره بافته شود یکی از آنها را انتخاب می کنند، ولی در مجموع چله ترکی نسبت به دو مدل دیگر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

1. چله کشی ترکی

این نوع چله کشی نیاز به دقت بسیار بالایی دارد، روش کار به این شکل می باشد که دو تار موازی به صورت عرضی بر روی دار بسته می شود که در اصطلاح به این دو تار زهواره گفته می شود. حالا بسته به زوج و یا فرد بودن شیرازه فرش، چله را از زیر و روی زهوار رد می کنند. این کار به تعداد تاری که استادکار برای فرش مناسب دیده است انجام می شود.

در واقع یک نفر چله را از زیر و یا رو رد کرده و به نفر دوم در سمت دیگر می سپارد. نفر دوم پس از رد کردن تار دوباره آن را به نفر اول برمی گرداند. تکرار این کار نخ های تار یا همان چله را به ترتیب در کنار یکدیگر و موازی قرار می دهد.

مزیتی که چله کشی ترکی به فارسی و تلفیقی دارد این است که به خاطر نظم و دقتی که دارد، باعث می شود که بافنده تسلط بیشتری در زمان بافت فرش داشته باشد.

2. چله کشی فارسی

چله کشی فارسی با توجه به اینکه اول روی زمین کشیده و سپس روی دار منتقل می شود دارای نظم و دقت خیلی بالایی نمی باشد.

روش کار به این شکل است که استادکار ابتدا سه میله با قطر حدودی یک و نیم سانت و طول یک متر را روی زمین قرار داده و نخ چله را یک متر اضافه تر از طول مورد نیاز در نظر می گیرد. حول این میله ها چله کشی بر روی زمین انجام می گیرد. به این شکل که سه میله را با فاصله یک و سه متر قرار داده و تار را دور اولی گره می زنند. از زیر دومی رد کرده و سومی را دور میزند. در برگشت اما از میله 2 و زیر میله 1 عبور می کند.

3. چله کشی تلفیقی

چله کشی تلفیقی همانطور که از نام آن مشخص است، ترکیبی از چله کشی فارسی و ترکیب می باشد که در موارد بسیار محدودی مورد استفاده قرار می گیرد.

بیشتر بخوانید: فرش بهارستان ، اثر هنری بی نظیر که توسط اعراب تکه تکه شد!!

الیاف چله فرش دستباف

تا اینجای کار انواع چله فرش دستباف را باهم شناختیم ولی جنس الیافی که برای چله نیز مورد استفاده قرار می گیرند متفاوت است؛ پشم، پنبه و ابریشم سه ماده اصلی می باشد که در چله ها مورد استفاده قرار میگیرند و هر کدام دارای خصوصیات و مشخصات خاصی می باشند که بسته به نوع فرش یکی از آنها انتخاب می شود.

1. چله ابریشمی

زمانی که بافنده قصد داشته باشد یک فرش ظریف و ریز بافت را ببافد به یک ساختار محکم از چله نیاز دارد تا بتواند وزن و تراکم گره ها را تحمل کند، به همین خاطر باید به سراغ نخ هایی با ظرافت و استحکام زیاد برود که نخل های ابریشمی بهترین گزینه می باشند.

نخ ها یا چله ابریشمی در کارخانجات ابریشم کشی و از پیله کرم ابریشم تولید می‌شود و فرش هایی که از این الیاف برای چله استفاده می کنند دارای ظرافت و باریکی ویژه‌ای می باشند و در عین حال بسیار مقاوم هستند.

خیلی از افراد بیان می کنند که فرش های با چله ابریشمی دارای زیبایی بسیاب بالاتری نسبت به چله های پشمی و پنبه ای می باشند ولی این موضوع اشتباه است، زیرا چله فرش همانطور که گفتیم در ساختار فرش پنهان می باشند و اصلا قابل رویت نمی باشند که باعث زیبایی فرش شوند، بلکه این زیبایی به خاطر پرزهای ظریف و ابریشمی فرش می باشد نه چله ها.

2. چله پنبه ای

چله پنبه ای به چله ای گفته می شود که جنس نخ آن از پنبه باشد. پنبه از الیاف غوزک، گیاه پنبه حاصل می‌شود که نخ آن به صورت نخ خام و یا نخ تک لا در کارخانجات پنبه پاک کنی تولید شده و وارد بازار می‌شود.

الیاف استخراج شده از پنبه دارای جنس سلولزی می باشد و بیشترین کاربرد را نسبت به سایر الیاف برای بافت پارچه و نخ دارا می باشد، و به همین خاطر است که آنقدر از لحاظ اقتصادی در جهان مهم می باشد که به آن لقب «طلای سفید» داده شده است.

برای استفاده از پنبه آن را به شکل گسترده و رشته رشته در می‌آورند تا دراز و پیچیده در هم شوند، با اینکار الیاف نرم این گیاه تبدیل به نخ های با استقامت بالا تبدیل می شود و از آن برای تولید پارچه و بالخص بافت فرش های دستباف به کار گرفته می‌ شود.

نکته ای که باید در مورد چله فرش دستباف پنبه ای بیان کرد این است که نخ رایج در بازار برای آن سفید می‌ باشد ولی بسته به سفارش بافنده ممکن است تغییر رنگ دهد و از آبی و قرمز نیز استفاده شود و می توانید در مقاله فرش پنبه ای توضیحات کامل آن را مطالعه کنید.

3. چله پشمی

باید بدانید که پشم‌ها را به صورت طبیعی از موی حیواناتی مانند گوسفند، بز یا شتر تهیه می‌کنند و بعد از آنکه تبدیل به نخ شد، با آن فرش می‌بافند.

به دلایل مختلفی در گذشته برای چله از پشم گوسفندان استفاده می‌کردند. از جمله این دلایل می‌توان به این موارد اشاره کرد: سهولت دسترسی، خاصیت گرمازایی، دوام، استحکام و نبود امکانات کافی برای تهیه نخ پنبه‌ای.

امروزه به جای پشم، از نخ پنبه‌ای برای چله فرش دستباف استفاده می‌شود. گاه در بعضی از مناطق عشایری و ایل نشین هنوز از نخ پشمی برای چله کشی فرش دستباف استفاده می‌شود.

چله انواع فرش دستباف

بعد از بررسی هایی که تا به اینجا در مورد چله فرش دستباف انجام دادیم، قصد داریم مشخصات و جنس الیاف چله انواع فرش های دستباف را برای شما مورد مطالعه قرار دهیم.

به طور کلی در بین مشخصات انواع فرش دستباف یکی از ویژگی های مهم جنس الیاف و نخ های استفاده شده در آن می باشد. لازم است به این نکته دقت کنید که جنس چله بسته به ساختار فرش می تواند کاملاً متفاوت باشد:

1. فرش های تمام پشمی: طبق قاعده اصلی بافت های این نوع فرش ها باید تمام الیاف از پشم باشد ولی امروزه در بسیاری از موارد در چله یا همان تار این فرش ها از الیاف پنبه ای استفاده می شود و تنها پرزها پشمی می باشند.

2. فرش تمام ابریشم: فرش های دستباف تمام ابریشم به خاطر اینکه لازم است زیبایی و ظرافت بالایی داشته باشند، الیاف استفاده شده برای چله از جنس ابریشم می باشد.

3. فرش گل ابریشم: در این گونه فرشها که از پشم بافته می شود تفاوتی که وجود دارد این است که در نقش ها و دور حاشیه ها به جای پرز پشمی از ابریشم استفاده می شود و معمولا نیز چله این گونه فرش ها از ابریشم است.

4. فرش کف ابریشم: برای این نوع فرش ها نیز اصولاً از چله ابریشمی برای بافت استفاده می شود و تنها در زمینه شان به جای استفاده از پرز پشمی از پرز ابریشم استفاده کرده است.

5. فرش سوف: عموما تار یا همان چله در فرش‌های سوف از جنس ابریشم است. اما گاهی از پنبه هم استفاده می شود.

6. فرش کرک ابریشم: این نوع فرش ها که به خاطر قیمت بالا خیلی رایج نمی باشد دارای پرزی از کرک و چله ای ابریشمی می باشد که گاهاً جنس چله از جنس پنبه یا همان کتان می باشد.

کدام جنس چله فرش دستباف برای خرید بهتر است؟

اگر قصد خرید فرش دست بافت دارید و این سوال برای شما پیش آمده است که کدام چله فرش گزینه مناسب تری می باشد باید به نکات مختلفی دقت کنید تا بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید:

• فرش بافته شده با چله پنبه و ابریشمی از آفت بیدزدگی در امان هستند در حالی که چله پشمی این مزیت را ندارد.
• فرش بافته شده با چله ابریشمی بیشترین طول عمر را دارد و بعد از آن چله پنبه ای و پشمی قرار دارد.
• فرش بافته شده با چله ابریشمی و پنبه ای به خاطر خاصیت کششی کمتر، بهتر از چله های پشمی ساختار فرش را حفظ می کنند.
• استفاده از چله های ابریشمی و پنبه ای برای کسانی که با حساسیت و آلرژی همراه هستند بهتر است.
• فرش های بافته شده با چله ابریشمی ظرافت بیشتری به تارهای های پنبه ای و پشمی دارند.
• از لحاظ قیمتی چله ابریشمی بیشترین قیمت و چله پشمی کمترین قیمت را داراست.
• به طور کلی از لحاظ کیفیتی فرش هایی که از چله ابریشمی و پنبه ای استفاده می کنند بهتر از فرش‌های چله پشمی می باشند.
• از لحاظ نرمی و لطافت چله های ابریشمی و پنبه ای گزینه مناسب تری نسبت به چله پشمی می باشند.
• چله پنبه ای در مقابل حرارت، مواد قلیایی و رطوبت مقاومت خوبی دارد و دوامش بیشتر است.
• فرش‌های چله پشمی از ضخامت بیشتری برخوردار بوده و در مقایسه با فرش‌های ابریشمی و پنبه ای زبرتر هستند.
• فرش‌های چله پشمی به خاطر قیمت مناسب تر دارند برای محل های پر رفت و آمد منزل گزینه مناسب تری می باشند.
• چله پشمی و پنبه ای به خاطر تعادل دمایی گزینه بهتری برای مناطق سرد و کوهستانی می باشند.
• فرش‌های چله پشمی می‌توانند نقش و تأثیر زیادی در تسکین دردها، بهبود گردش خون بدن، خواب راحت و … داشته باشند.

ما در این مقاله تلاش کردیم تمام نکات لازم در مورد چله فرش دستباف را برای شما بررسی کنیم ولی در صورتی که باز هم سوالی در مورد چله کشی دارید، می توانید آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک قرار دهید.