قیچی کاری و سرکشی فرش دستباف یکی از مهمترین قسمت های هنر قالیبافی می باشد که لازم است شخص بافنده آن را فرا بگیرد و به درستی انجام دهد. در واقع می توان گفت این دو بخش از قالی بافی نقش ویترین فرش را بازی می کنند و به نوعی باعث ایجاد جلوه و زیبایی به فرش می شوند.

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم پس از یک معرفی تخصصی از قیچی کاری و سرکشی فرش دستباف به سراغ آموزش طرز انجام این کارها به صورت صحیح برویم.

سرکشی فرش چیست؟

زمانی که یک قالیباف شروع به بافت فرش دستباف می کند لازم است یک سری از اقدامات و مراحل را به صورت پشت سر هم و متوالی انجام دهد تا در نهایت کار بتواند یک قالی را خلق کند.

زمانی که یک قالی باف شروع به بافت گره ها می کند و بعد از آن عمل پودگذاری را انجام می دهد به سراغ انجام مرحله ای می رود که در اصطلاح قالی بافی به آن سرکش فرش گفته می شود.

سرکشی در واقع کشیدن پرزها به سمت جلو می باشد که باعث می شود، بخش اضافی پرزها برای چیدن مشخّص شود و در واقع شما با سرکشی فرش دستباف تلاش می کنید تا پرزها را به صورت مرتب و منظم در آورید تا نتیجه نهایی کار شما یکدست و یکپارچه باشد و نقش و نگارها جلوه بیشتری به خود بگیرند.

نحوه انجام سرکشی فرش دستباف

روش انجام سرکشی فرش به دو صورت اصلی انجام می شود، عده ای از روش دستی استفاده می کنند و به این صورت که سرگره را بین دو انگشت شست و سبابه خود می گیرید و آن را به سمت جلو و پائین می کشید تا گره ها محکم تر شوند. این کار را برای تمام گره های انجام می دهید.

روش دومی که در بسیاری از مناطق دیگر ایران برای بافت فرش دستباف استفاده می شود، استفاده از ابزار ارّه قالیبافی می باشد. این وسیله ارزان قیمت به این شکل عمل می کند که با کشیدن آن بر روی پرزها، اضافات آنها گرفته شده و همچنین با عبور دندانه های اره از داخل گره ها، آنها را تا حدودی منظم و مرتب می کند.

قیچی کاری فرش چیست؟

همانطور که گفتیم در قالی بافی انجام مراحل به صورت گام به گام می باشد و بعد از تکمیل هر مرحله به سراغ گام بعد می رویم، بعد از انجام عمل سرکشی فرش که در بخش قبلی بررسی کردیم نوبت به انجام عمل قیچی کاری فرش دستباف می رسد.

به طور کلی موضوعی که بافندگان فرش دستباف باید در زمان بافت قالی به آن اهمیت دهند میزان چگالی و تراکم پرزها می باشد، در واقع یک بافنده اجازه ندارد که تعداد و اندازه گره هایی که برای  بافت استفاده می کند را بر اساس سلیقه شخصی خود تغییر دهد.

شما برای قالی بافی یک سری اصول و محدودیت هایی دارید که ملزم به رعایت آنها می باشید و عدم انجام آنها باعث شده که کیفیت و قیمت فرش بافته شده توسط شما به شکل چشمگیری کاهش قیمت پیدا کند.

چگالی نیز یکی از این موارد می باشد که از لحاظ تعریفی باید گفت؛  وزن نخ‌هاي پرز در متر‌مربع در میلی‌متر ارتفاع را در اصطلاح چگالی نام گذاری می کنند که عدد آن بین 75 تا 125 گرم می باشد و میزان استاندارد و رایج آنها عدد 100 می باشد.

برای درک این موضوع باید گفت که شما لازم است فرشی را ببافید که از لحاظ وزنی، متناسب با ابعاد فرش باشد. زمانی که رجشمار فرش شما بالا می باشد شما قادر هستید که ارتفاع پرزها و گره های خود را کمی کاهش دهید، زیرا چگال شما مهم می باشد و برعکس زمانی که رجشمار کمی کاهش یابد لازم است ارتفاع و قطر پرزهای شما افزایش یابد.

ما همه این مواد را توضیح دادیم تا به این موضوع برسیم که قیچی کاری فرش دستباف کار ساده و آسانی نیست و شما لازم است برای انجام آن اصول لازم اینکار را فرا بگیرید.

نحوه انجام قیچی کاری فرش دستباف

بعد از آنکه عمل سرکشی فرش دستباف را انجام دادید و پرزهای بافته شده را با دست و یا شانه مرتب کردید، به سراغ انجام قیچی کاری فرش می رویم که همانطور که از نام آن مشخص است به وسیله قیچی قالی بافی انجام می شود.

دقت در انجام اینکار بسیار حائذ اهمیت می باشد و عدم انجام درست اینکار باعث می شود که فرش شما گره گره و سطح آن بالا و پایین شود (قورچه قورچه، بره بره و یا ذرتی) و همین موضوع باعث افت شدید کیفیت و قیمت قالی شما خواهد شد.

روش انجام قیچی کاری فرش به این شکل می باشد که قیچی را بوسیله انگشت شست و سبابه و میانی دست راست نگه داشته و در حالیکه دو لبه قیچی در انگشتان دست چپ قرار دارد تا به نزدیک نمودن لبهٔ تیغه‌ها به دست راست کمک کند. دو لبه قیچی را روی ریشه‌ها قرار می‌دهیم و به ‌‌‌‌اندازه ارتفاع مورد نیاز قیچی می‌کنیم.

فراموش نکنید که عمل قیچی کردن به هیچ وجه با نوک قیچی انجام نمی شود و اینکار با قسمت های میانی آن انجام می شود و باید در زمان فشار دادن آن لبه های قیچی بر روی فرش به این موضوع دقت کنیم که نباید میزان فشار ما کم و زیاد شود، زیرا این موضوع باعث می شود که سطح فرش نامتقارن شود.

بیشتر بخوانید: رجشمار فرش دستباف چیست و چگونه محاسبه می شود؟

نحوه سنجیدن قیچی کاری و و سرکشی فرش

موضوعی که در زمان خرید و فروختن فرش دستباف می تواند برای شما بسیار مهم باشد این است که بتوانید تشخیص دهید که آیا از لحاظ قیچی کاری و وزنی فرش شما دارای کیفیت مناسب می باشد و یا خیر؟

برای سنجیدن قیچی کاری فرش از لحاظ کیفیتی که کار شما بسیاری ساده می باشد و شما می توانید با دست کشیدن در جاهای مختلف فرش از مسطح و یکسان بودن فرش خود مطمئن شوید.

اما از لحاظ این موضوع که آیا میزان اندازه ها و چگالی پرزهای استفاده شده مناسب می باشد و یا خیر، شما لازم است که یک سری از محاسبات را انجام دهید.

برای اینکار کافیست که شما فرش خود را بر روی ترازو قرار دهید و وزن کلی آن را بدست آورید، حال زمان آن رسیده که این وزن را در متراژ مربع فرش تقسیم کنید تا وزن هر متر مربع را بدست آورید، یعنی اگر فرش شما 4*3 باشد یعنی 12 متر مربع می باشد و شما با تقسیم وزن کلی قالی بر 12 می توانید وزن هر متر را بدست آورید.

ما سعی کردیم هر آنچه که لازم است در مورد قیچی کاری و سرکشی فرش دستباف بدانید را به طور دقیق برای شما در این مقاله از فرش فراهان بررسی کنید، اما اگر سوال یا نکته ای در مورد مباحثی که برای شما بیان کردیم دارید می توانید آن را در قسمت پیشنهادات با ما در میان قرار دهید.