استان های فرش دستباف و شناخت مهمترین آنها می تواند برای آشنایی با حوزه و صنعت قالی بافی به شما کمک ویژه ای کند. برای این بررسی گزینه های متعددی وجود دارد که ما قصد داریم اصلی ترین مراکز بافت فرش را در ایران بررسی کنیم که در این بین استان های آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، کرمان و مرکزی انتخاب های اول خواهند بود.

استان های فرش دستباف

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم به طور دقیق بزرگترین استان های فرش دستباف که توانسته اند نه تنها در زمینه تولید بلکه در حوزه فرهنگی نیز نقش بسزایی در پیشرفت این صنعت داشته اند را بررسی کنیم.

البته فراموش نکنید که شاید امروزه استان ها و مراکز دیگری از لحاظ میزان تولید توانسته باشند به این تقسیم بندی اضافه بشوند ولی ما علاوه بر تولید هم سبقه تاریخی و هم فرهنگی این حوزه ها را نیز مد نظر خود قرار داده ایم.

1. آذربایجان (ظریفترین استان قالی دست بافت)

در بین استان های فرش دستباف همه ما آذربایجان را با تولید فرش های نفیس و ظریف می شناسیم که در خیلی از موارد دارای قیمت بالایی نیز می باشند. در دوران صفویه بود که این استان متاثر از حکومت های ایران و عثمانی توانست به عنوان یکی از اصلی ترین مراکز قالی بافی در ایران خود را معرفی کند.

اصلی ترین شهرهای این استان که توانسته اند در صنعت قالی بافی خود را معرفی کنند تا جایی که حتی شهرت آنها جهانی شده است؛ تبریز، مرند، مراغه، سراب، خوی، میانه، مشکین شهر، هریس، و اهر می باشد.

احتمالاً نام فرش دستباف تبریز و فرش هریس را نسبت به بقیه شهرهای آذربایجان بیشتر شنیده اید که دلیل این موضوع را می توان ظرافت بالا و استفاده از تنوع در نقشه ها و طراحی ها معرفی کرد.

از مهمترین نقشه های استان آذربایجان می توان طرح‌ های ‌هندسی با خطوط عمودی و افقی را معرفی کرد که دارای رنگ‌های ‌لاکی و سیر روشن می باشد.

طرح های شاه عباسی، افشان، شیخ صفی، ترمه‌ای، ماهی، گلدانی و گل فرنگ و به تازگی نقش‌های ‌مینیاتوری، موضوعی و تابلویی با موضوعات داستانی و حماسی مهمترین طرح های این استان می باشد.

2. اصفهان (پایتخت فرهنگی ایران)

در بین استان های فرش دستباف می توان اصفهان را به عنوان یک گزینه منحصر به فرد معرفی کرد که نه تنها یک مرکز بزرگ قالی بافی می باشد، بلکه مرکز بسیاری از هنرهای دستی دیگر نیز می باشد.

از دیرباز این استان یک مرکز هنری به حساب می آمد که باعث شد بسیاری از قالیباف های شهرها و استان های اطراف به آنجا جذب شوند و به خاطر همین شاه عباس صفوی تصمیم گرفت اولین کارگاه های متمرکز قالی بافی را در این استان تاسیس کند.

بعد از شاه عباس نوبت به شاه طهماسب رسید و از آنجایی که او به قالی های دستباف علاقه شدیدی داشت تصمیم گرفت آن را به کشورهای مختلف نیز عرضه کند و به همین خاطر دستور داد فرش‌ های ‌ممتازی برای مسجد سلیمانیه در استانبول بافته شود و به نوعی استارت صادرات فرش در این استان را آغاز کرد.

استفاده از طراحان بزرگ فرش باعث رشد ویژه قالی بافی این استان شد که خیلی از آنها نقاشان بزرگی نیز به حساب می آمدند مثل بهزاد، سلطان محمد و سید علی.

شاید جالب باشد بدانید که بافت فرش دستباف کاشان که یکی از شهرهای این استان می باشد قبل از خود اصفهان استارت خورد و توانست با استفاده از طراحی خاص محرابی بسیار محبوب شود.

به جز کاشان شهر نائین در اصفهان بود که توانست با استفاده از رنگ های کرم و نقوش بسیار ریز مینیاتوری که مبین ذوق و سلیقه و حوصله مردمان حاشیه کویر است، مورد استقبال فراوان قرار بگیرد.

امروزه در کاشان نقوش هندسی و شکسته برگرفته از امارت های تاریخی استان اصفهان، در میمه و دلیجان فرش های درشت بافت و در نائین نیز ریز بافترین ‌قالی‌ ها این استان بافته می شود.

3. فارس ( از سنتی ترین استان های فرش دستباف )

وقتی می خواهیم در بین استان های فرش دستباف به سراغ فارس برویم اولین گزینه ای که به ذهن ما خطور خواهد کرد قالی های عشایر و ایلات می باشد که به همراه فرش های روستایی نقش بسیار زیادی در تولید قالی بافی کشور دارند.

در بین ایلات استان فارس می توان قشقایی و خمسه را اصلی ترین گزینه های فعال در زمینه بافت فرش ها و زیربافت های دستی معرفی کرد که همگی در یک ویژگی مشترک می باشند، طراحی و نقشه آنها در بیشتر موارد ذهنی و بر گرفته از دل طبیعت این منطقه می باشد.

اصلی ترین نقش های بافته شده در این استان ناظم، ماهی درهم یا گلفرنگ، بته قباد خانی، نقوش دارای ترنج مرکزی، نقش جانوران و پرندگان به شکل‌های ‌هندسی می باشد. در این بین نقش ناظم که با نام های گلدانی و حاج خانمی نیز شناخته می شود دارای محبوبیت بیشتری می باشد.

بیشتر بخوانید: بهترین برند فرش دستباف در شهرهای مختلف ایران

4. کرمان (از با کیفیت ترین استان های فرش دستباف )

احتمالاً در مورد قالی های استان کرمان این ضرب المثل را شنیدید که “مثل قالی کرمون هرچی پا میخوری بهتر میشی!!” این ضرب المثل در واقع بیان کننده کیفیت بالا فرش های کرمان می باشد و از آنجایی که پرزهای قالی های این منطقه بلند می باشد با پا خوردن زیاد کیفیت آنها نه تنها کم نمی شود، بلکه به مرور زمان بهتر می شود.

طرح های ‌شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه برگ فرنگ، درختی، بته، شکارگاه، قاب قرآنی، مشاهیر و چهره بافی از جمله اصلی ترین قالی نقشه ای این منطقه می باشد که نه تنها در داخل، بلکه در بین کشورهای خارجی نیز شهرت جهانی پیدا کرد، تا جایی که سرمایه گذارنی از خارج کشور کارگاه های قالی بافی در این استان کشورمان تاسیس کردند.

قالی های اصیل استان کرمان همگی دارای تمام زمینه ریز نقش می باشند و با استفاده از طرح های درختی باعث شده که طبیعت گرایی خاصی در قالی های این منطقه مشاهده شود.

5. استان خراسان

در بین استان های فرش دستباف نوبت به خراسان می رسد، استانی که دارای وسعت بسیار زیادی می باشد و به همین خاطر تعداد بافنده ها در آن بسیار زیاد می باشد.

در بین شهرهای این استان ترکمن را می توان مرکز اصلی قالی بافی معرفی کرد که توانسته با بافت فرش های زیبا با نقشه های ذهنی که عمدتا نقوش آن، نقوش هندسی شکسته و منفصل می باشد، از محبوبیت بالایی برخرودار شود.

نیشابور، کاشمر، گناباد، قاینات (بیرجند)، سبزوار و بجنورد از سایر شهرهای استان خراسان می باشد که در آنها قالی بافی بسیار رایج می باشد.

استفاده از طرح های لچک ترنج، افشان، هندسی، ماهی، بوته، گل فرنگ و محرمات اصلی ترین نقشه های استفاده شده در منطقه خراسان می باشد.

6. استان مرکزی

استان مرکزی را می توان یکی از مهدهای اصلی بافت فرش سازگار با دکوراسیون مدرن معرفی کرد که فرش های آن در بیشتر موارد درشت بافت می باشد.

در استان مرکزی شما فرش دستباف اراک (سلطان آباد)، قالی ساروق و قالی فراهان را می توان 3 گزینه اصلی معرفی کرد که دارای شهرت جهانی می باشند.

استان مرکزی به خاطر قرار گرفتن در مرکز ایران به عنوان یک شاهرگ زمینی باعث شد که از همان ابتدا راه صادرات و عرضه قالی های آن به کشورهای اروپایی و آمریکایی فراهم شود، تا جایی که در بسیاری از کشورهای جهان آن را می شناسند.

در استان مرکزی روشی که برای بافت قالی خود استفاده می کنند فارسی بافی می باشد که برای زدن گره ها از دست بیشتر استفاده می شود. بر خلاف روش ترکی بافی که با قلاب انجام می شود.

یک ویژگی مشخص در استان مرکزی فرهنگ اصیل قالی بافی است. موضوعی که باعث شده مشکلات بدبافی و گره تقلبی و جفتی در فرش های این منطقه خیلی کم مشاهده شود.

به جز استان هایی که ذکر کردیم در کردستان نیز چند منطقه بافت قالی وجود دارد که هر یک برای خود شهرت نسبی دارند، مانند سنه که نام قدیم شهر سنندج است و امروز هم ساکنین بومی آن، این شهر را به همین نام می‌شناسند. ولی اصلی ترین گزینه هایی که می توانستیم معرفی کنیم همین موارد می باشد.

ما در این مقاله تلاش کردیم مهمترین و اصلی استان های فرش دستباف ایران را به طور دقیق برای شما بررسی کنیم، اما با این حال در صورتی که در مورد سرفصل ها و نکات گفته شده در این مقاله، با سوال و یا ابهامی همراه بودید می توانید آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک قرار دهید در اصرع وقت آنها را پاسخ دهیم.