فرش دستباف ملایر از با قدمت ترین نمونه های قالی های بافته شده در استان همدان می باشد که در بازارهای ایران و جهان از شهرت و آوازه بسیار زیادی برخوردار شود. سنت قالی بافی در شهرستان ملایر و روستاهای این شهرستان باعث شده که این شهرستان تبدیل به یکی از مراکز عمده بافت قالی های لری در غرب ایران به شمار برود.

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم پس از یک بررسی کلی در مورد تاریخچه فرش دستباف ملایر به سراغ شناسایی مشخصات و ویژگی های قالی این منطقه رفته تا اگر قصد خرید آن را دارید بتوانید با اطلاعات کامل این کار را انجام دهید.

تاریخچه فرش دستباف ملایر

در بین استان هایی تولید کننده فرش دستباف در ایران، همدان همیشه یکی از نام های پر آوازه می باشد. همدان با قدمتی بیش از 2500 سال که در گذشته آن را با نام اکباتان نیز می شناختند که تقریباً یک منطقه کوهستانی به شمار می رود با مراتع سرسبز.

وجود مراتع در این استان باعث شده که دام داری و پرورش گوسفندان در این استان از رونق بالایی همراه باشد و بالطبع دسترسی به پشم بسیار آسان شود. پشم یکی از مهمترین مواد اولیه قالی بافی به حساب می آید و به همین خاطر هنر قالی بافی در این استان به سرعت رشد و گسترش پیدا کرد.

طرح های فرش دستباف در استان همدان دارای تنوع بسیار بالایی می باشد و قالی بافی هر ناحیه با ناحیه دیگر دارای خصوصیات و مشخصات متفاوتی می باشد که در این بین شهرستان ملایر، با قدمتی بیش از 100 سال در زمینه بافت فرش یکی از مهمترین مراکز قالی بافی این استان به حساب می آید.

نقطه عطف قالی بافی در شهرستان ملایر به 50 سال پیش برمیگردد، جایی که چندین کمپانی بین المللی برای مدیریت سفارش های تولیدی تصمیم به ایجاد پایگاه تولید قالی کردند و همین موضوع باعث پیشرفت ویژه این شهرستان در صنعت قالی بافی شد.

شهرستان ملایر بخاطر قرار گرفتن در بین دو استان همدان و مرکزی که هر دو جز مراکز بزرگ قالی بافی در ایران به شمار می روند، از تنوع بسیار بالایی در بافت برخوردار می باشد.

در حال حاضر طبق آمارهای گرفته شده حدود 2500 کارگاه قالی بافی در شهرستان ملایر وجود دارد که نزدیک 100 تا از این کارگاه ها در شهر ملایر واقع شده است. و همچنین به طور تقریبی تولید سالیانه این شهرستان اعم از قالی و قالیچه در حدود 5000 تخته فرش می باشد.

بیشتر بخوانید: فرش دستباف سنه یا سنندج | بررسی مشخصات + راهنمای خرید

مشخصات فرش دستباف ملایر

در قسمت قبل به این موضوع اشاره کردیم که فرش دستباف ملایر دارای تنوع بالایی در بافت می باشد و در خیلی از موارد نزدیک به طرح های بافته شده در استان مرکزی و فرش های فراهان و ساروق می باشد و در بسیاری دیگر از روستاهای این شهرستان، طرح ها کاملاً متفاوت شده و به سمت نقشه های کردی و قفقازی کشیده می شود.

به همین خاطر ما نمی توانیم یک سری مشخصات و ویژگی های مشخص برای فرش دستباف ملایر ابراز کنیم و مجبوریم که آن را بسته به ناحیه و روستایی که قالی در آن بافته شده است مورد بررسی قرار دهیم و شما اگر قصد خرید دارید باید حتماً چک کنید که قالی مد نظر شما در کدام یک از این دسته های قرار می گیرد.

البته قبل از اینکه بخواهیم این بررسی را انجام دهیم اگر بخواهیم یک نمای کلی در مورد ویژگی های کلی فرش دستباف ملایر بگوییم باید گفت که تار و پود قالی های ملایر در بیشتر موارد همگی پنبه ای و پرز آن پشمی می باشد و اصولاً با یک پود ضخیم بافته می شود.

از جمله مهمترین نواحی قالی بافی شهرستان ملایر، روستاهای شمالی آن از جمله حسین آباد از ندریان ، کسب و ننج و همچنین روستاهای شرق و جنوب شرق آن از جمله جوزان ، مانیزان ، میشن ، طائمه و بیغش است که سنت بافت در روستاهای گروه اول، همچنان ادامه گذشته است و گروه دوم به شیوه ی شهری بافی گرایش دارد و در ادامه سایر مشخصات آنها را بررسی خواهیم کرد:

ویژگی های انواع قالی ملایر

در یک نمای کلی ما فرش دستباف ملایر را در دو بخش اصلی تقسیم بندی می کنیم؛ 1. فرش های منطقه شمالی و شرقی 2. فرش های نواحی جنوبی و غربی

در مناطق شمالی و شرقی شهرستان ملایر که مهمترین آنها حسین آباد و جوکار می باشد؛ اکثراً فرش های بافته شده یک پوده و با گره ترکی و در طرح شکسته می باشد که با طرح های ماهی هراتی و برخی طرح های ایلیاتی که از نقش های کردی و قفقاز نشأت می گیرند، بافته می شوند.

در این منطقه همچنین فرش دستباف ننج نیز یکی از فرش های بسیار پرطرفدار است که با استفاده از طرح افشان و گل های پاشتری اش طرفداران فراوانی را به خود جذب کرده است.

اما در مناطق جنوبی ملایر قالی بافی کاملاً متفاوت است و سنت های بافندگی مناطق فارس زبان از جمله استفاده از گره نامتقارن (گره فارسی) و کاربرد دو نخ پود و نقشه های متداول در فراهان و ساروق اجرا می شود و از رنگ های قرمز و آبی تیره و زرد کمرنگ به صورت رنگهای غالب در فرش های این ناحیه دیده می شوند.

در میان مراکز بافندگی جنوب ملایر روستاهای جوزان، علمدار، میشن، مانیزان شهرت بیشتری دارند. دهات گرجایی، بیغش و حمزه لو از جمله دهات معروف بعدی هستند که به داشتن طرحهای گل رزی وگردان و انگوری بزرگ مشهورند.

نکته مهمی که لازم است اشاره کنیم این است که ویژگی اصلی فرشهای نوع اول يك پوده و ضخيم می باشد و و فرشهای نوع دوم كه فرش جوزان بهترين نماينده آن های می باشد، دو پود و ريزباف تر می باشد.

البته باید به این موضوع نیز اشاره کنیم که یک گروه سوم دیگری وجود دارد که نسبت به دو گروه دیگر از وسعت بسیار کمتری برخوردار می باشد. برخی از فرش های دستباف ملایر دارای سه ترنج مرکزی می باشد که به سبک قفقازی بسیار شبیه می باشند و در منطقه به آنها ارمنی باف نیز گفته می شود و دلیل ای موضوع اعزام اجباری ارمنیان ایروان در قرن هفدهم به این منطقه و اسکان آنان می باشد.

خرید فرش دستباف ملایر

زمانی که بحث خرید یک فرش پیش می آید شما باید نکات مختلفی رو مورد بررسی قرار دهید، از قیمت گرفتن تا تنوع در بافت و کیفیت فرش بافته شده.

از لحاظ قیمتی باید گفت فرش دستباف ملایر جز فرش های خوش قیمت به حساب می آید که هزینه ای که شما برای آن می کنید نسبت به ارزش هنری و اقتصادی آن مقرون به صرفه می باشد.

از لحاظ کیفیتی نیز باید گفت قالی های بافته شده در ملایر به خاطر به کارگیری مواد اولیه مرغوب محلی، احیای فنون اصیل بافت، استفاده از رنگ های طبیعی و  همچنین نقشه های اصلاح شده با رنگ بندی های عالمانه و بافندگان ماهر، باعث شده که قالی های این منطقه دارای کیفیت بالایی باشند تا جایی که قالیچه های بافته شده در روستاهای جوزان، میشن، طائمه و حسین آباد شهرستان ملایر به نقاط مختلف جهان صادر شده و شهرت جهانی پیدا کرده اند.

به طور کلی فرش دستباف ملایر از لحاظ تنوع در طرح و رنگ در جایگاه بسیار مناسبی قرار دارد و استفاده از اشکال هندسی و نقش‌ های انتزاعی گیاهان و مراحل رویش و جوانه آن‌ ها باعث ایجاد طرح های خاصی شده است.

لازم به ذکر است که استفاده از «حاشیه‌ های پر نقش» در بیشتر فرش های شهرستان ملایر باعث شده که قالی های این منطقه برای تمام سبک‌ های دکوراسیون کلاسیک، سنتی و یا مدرن مناسب باشد.

ما در این مقاله تلاش کردیم تمام نکات لازم برای شناخت ویژگی ها و مشخصات فرش دستباف ملایر را به طور دقیق برای شما بررسی کرده ولی در صورتی که باز هم در مورد نکات گفته شده با سوال و یا ابهامی همراه بودید می توانید آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک قرار دهید.