فرش دستباف کاشان را به طور قطع می توان یکی از برترین نمونه های قالی دست بافت در ایران و جهان نام برد. از آنجایی که کاشان با صادرات 70 درصد فرش ماشینی ایران به عنوان بزرگترین مرکز تولید فرش ماشینی جهان شناخته شده می باشد، شاید خیلی از ما با شنیدن فرش دستباف این منطقه آشنایی نداشته باشیم، در حالی که پایه و اصل فرش بافی در این ناحیه از این نوع فرش ها شروع شده است.

ویژگی ها، مشخصات و قیمت فرش دستباف کاشان با سایر مراکز بافت فرش در ایران متفاوت است و اگر شما قصد خرید آن را دارید لازم است که قبل از اینکار حتماً با آنها آشنا شوید. ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم به طور دقیق این موارد را برای شما بررسی و آنالیز کنیم.

فرش دستباف کاشان

همانطور که در ابتدا به آن اشاره کردیم شهر کاشان را همه ما با فرش می شناسیم و شاید بتوان گفت تنها شهری که با شنیدن نام آن همه به یاد فرش می افتند همین کاشان می باشد.

بررسی ها نشان می دهد که سالانه بیش از 1500 متر فرش دستباف کاشان بافته می شود که مشخصه و ویژگی اصلی آنها زیبایی و کیفیت بسیار بالا می باشد که باعث شده فرش های این منطقه از شهرت جهانی پیدا کنند.

جالب است بدانید که آنقدر این آوازه و محبوبیت فرش های کاشان در دنیا بالا می باشد که کشور چین که به عنوان یک کپی کننده اعظم می باشد، تصمیم گرفت از این شهرت استفاده کند و به همین خاطر شهرکی را در یکی مناطق چین با نام چین تاسیس کرد تا بتواند از فرش های کاشان کپی برداری کند و با نام فرش دستباف کاشان به فروش برساند.

از آنجایی که فرش بافی در شهر کاشان از قدمت بسیاری بالایی برخوردار است در طرح های فرش های این منطقه می توانید استفاده از تاریخ و بناهای شهر کاشان به وضوح مشاهده کنید. فرش های زیبا با طراحی خاص، ظریف و نفیس که توسط هنرمندان این منطقه بر روی قالی ها نقش بسته است.

ویژگی های فرش دستباف کاشان

برای آنکه بتوانیم تمام مشخصات و ویژگی های فرش دستباف کاشان را بررسی کنیم لازم است که موارد مختلف، از طراح ها و نقشه ها گرفته تا نوع بافت، رنگرزی و ابعاد آن را بررسی کنیم. پس توصیه می کنیم که تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

1. الیاف و مواد اولیه قالی کاشان

در فرش دستباف کاشان سه ماده اولیه اصلی وجود دارد؛ پشم، پنبه و ابریشم که در بیشتر مواقع به این شکل در قالی مورد استفاده قرار می گیرند.

• در پرز قالی و یا همان خامه ها، اصولاً از ماده اولیه پشم استفاده می کنند که از گوسفندان به دست می آید. البته در فرش های ابریشمی که به خاطر قیمت تولید آنها کمتر است از خامه های ابریشمی استفاده می شود.
• در چله و یا همان نخ های افقی فرش نیز استفاده از پنبه اصلی ترین گزینه انتخابی در قالی های کاشان است. استفاده از پنبه باعث می شود که فرش بافته شده دارای استحکام بالایی باشد و در مقابل بیدزدگی نیز مقاوم باشد.
• پود قالی یا همان نخ عرضی می باشد که باز هم بیشتر دارای جنس پنبه ای می باشد. «پود» به دو صورت «پود زیر»(پود کلفت) و «پود رو»(پود نازک) تهیه می شود.

2. نوع بافت قالی های کاشان

فرش دستباف کاشان با گره های فارسی و به صورت دو پوده بافته می شود. البته لازم است به این موضوع نیز اشاره کنیم که در منطقه جوشقان که یکی از بخش های مهم کاشان در بافت فرش به حساب می آید به صورت سه پوده اینکار انجام می شود.

رجشمار فرش که مهمترین عامل در نشان دادن کیفی فرش می باشد، در منطقه کاشان از 25 رج تا 70 می باشد. ابته این موضوع در فرش کاشان متغیر می باشد و بسته به مواد اولیه استفاده شده گاهاً تغییر می کند.

اما به طور معمول در کاشان فرش های پشمی دارای رج شمارهای ۲۷ الی ۴۰، فرش های کرکی دارای رج شمارهای ۳۰ الی ۴۵ و فرش های ابریشمی دارای رج شمارهای ۵۵ الی ۷۰ یا بالاتر می باشند.

3. ابعاد فرش دستباف کاشان

شناخت ویژگی های ظاهری فرش دستباف کاشان و اولین گزینه ابعاد در آن می باشد. جالب است بدانید که چون در قالی های این منطقه ظرافت حرف اول را می زند از خانه شمار برای محاسبه آن استفاده می شود.

خانه شمارها به اینگونه می باشد که عدد نسبت شده را در 20 ضرب می کنید و تعداد کله ریشه ها را در واحد عرض قالی به دست می آورید، اعداد 64 و 72 خانه، رایج ترین اعداد استفاده شده می باشد که به ترتیب نشان دهنده متراژ 12 و 9 متر می باشد.

امروزه ابعاد ۳×۲ و ۵/۳ ×۵/۲ متر بیشترین میزان تولید فرش های کاشان می باشد و بعد از آن ۴× ۳ متر، قالیچه، ذرع و نیم می باشد.

4. رنگ های قالی کاشان

در مورد کاشان باید به یک نکته بسیار جالب اشاره کرد؛ کاشان مهد رنگرزی فرش در جهان می باشد!! پیشینه این هنر زیبا و خاص در شهر کاشان بیش از 7 هزار سال می باشد.

پس شما از شهری با این قدمت ویژه در رنگرزی انتظار چه رنگ هایی باید داشته باشید؟ رنگ های خاص و بی نظیر که اصلاً یکی از راه های تشخیص فرش های این منطقه از سایر نقاط ایران می باشد.

به طور معمول رنگ های بکار رفته در فرش اصل کاشان در سال های دور لاکی  ، سرمه ای ، سبز مله ای ، کرم ، چهره ای ، دوغی ، آبی الماسی و ….. بود که فرش های بوم لاکی و بوم سرمه ای از محبوبیت و طرفداران بیشتری برخوردار بودند.

اما با گذشت زمان و تغییر دکوراسیون های منازل و با گسترش بافت فرش دستباف مدرن یک تغییر رنگ کلی نه تنها در قالی های کاشان، بلکه در کل فرش های دست بافت اتفاق افتاد و امروزه اغلب از فرش هایی با زمینه روشن مانند کرم با حاشیه مسی ، ارده ای و یا خاکی استفاده می شود.

بیشتر بخوانید: فرش پنبه ای و بررسی 6 ویژگی اصلی برای خرید

5. طرح های فرش دستباف کاشان

طرح های استفاده شده در قالی کاشان بسیار متنوع می باشد؛ که در زیر به طور خلاصه لیستی از آنها را برای شما قرار داده ایم:

طرح محرابی : همانطور که از نام آن می توان حدس زد این طرح برگرفته از محراب مسجد می باشد و اصولا برای بافت سجاده ها از آن استفاده می شود.

طرح افشان : طرح افشان نقشه خاص و محبوبی است که بدون ترنج و محراب یا لچک بوده و از گل و بوته‌های بزرگ و کوچک و خطوط منحنی اسلیمی در متن تشکیل شده و با نوار حاشیه احاطه شده‌است.

طرح گلدانی یا درختی : این طرح را می توان از قدیمی ترین و اصیل طرح های فرش دستباف کاشان معرفی کرد. این طرح انواع مختلف دارد و از ویژگی‌های آن این است که تکراری نبوده و سرتاسر بوم را گلدان یا درختی می‌پوشاند.

طرح لچک ترنج یا ترنج و محراب: این طرح به احتمال زیاد از نقش جلدهای چرمی کتاب‌های قدیمی و برخی کاشی کاری‌های مساجد و مدارس الهام گرفته شده‌است و حداقل از دوره صفویه در طراحی فرش ایران مرسوم بوده است.

طرح شکارگاه : این نوع طرح نیز دارای قدمت بالایی می باشد و بیشتر به شکارگاه های دوران صفویه اشاره دارد.  سرتاسر زمینه یا بوم این طرح شامل منظره ای از شکارگاه شامل حیوانات و شکارچی  و گیاهان مختلف بوده و دارای نقشه سراسری است.

طرح محتشم : طرح محتشم نقوش تلفیقی هندسی و گردان دارد و قالب کلی آن، لچک ترنج است. دو تفاوت اصلی این طرح که باعث جذابیت آن شده، حاشیه پهن بسیار زیبای آن و نیز طرح ساده شده درخت بید مجنون، گل‌ها و برگ‌ها و ساقه هماهنگ آن است که لچک‌های فرش، درختان بید را نشان می‌دهد.

سخن پایانی

متاسفانه امروزه در بسیاری از موارد مشاهده می کنیم که فرش دستباف تقلبی را به نام قالی کاشان فروخته می شود و افراد در هنگام خرید متوجه آن نمی شوند.

یکی از راهکارهای اصلی برای شناخت فرش دستباف کاشان این است که طراحی و رنگ آمیزی ویژه و خاص آن است. امروزه در بیشتر بافته های این منطقه از نقشه لچک و ترنج که با نام شاه عباسی شناخته می شود استفاده می شود.

ما در این مقاله از فرش فراهان تلاش کردیم که تمام نکات و مشخصات فرش دستباف کاشان را بررسی کنیم. اما در صورتی که در مورد مطالب و سرفصل های گفته شده با سوال و یا ابهامی همراه هستید می توانید آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک قرار دهید تا در کمترین زمان ممکن به شما پاسخ دهیم.