رنگ رنگرزی فرش را به طور قطع می توان یکی از مهمترین گزینه هایی معرفی کرد که قادر است زیبایی و جلوه خاصی به فرش های دستباف ببخشد. اصول تقسیم بندی انواع رنگها در رنگرزی بسیار متفاوت می باشد، از خواص و ساختمان اصلی رنگها گرفته تا نوع مصرف آنها برای محصولات مختلف از پارچه، لباس، نخ و چرم گرفته تا خامه های استفاده شده در بافت قالی.

ما در این مقاله از فرش فراهان قصد داریم در ابتدا به یک معرفی کلی از رنگ رنگرزی استفاده شده در صنعت قالی بافی پرداخته و پس از آن به سراغ دو تقسیم بندی اصلی و رایج این حوزه رفته و به طور کامل آنها را بررسی می کنیم.

شناخت رنگ رنگرزی فرش دستباف

اولین نکته ای که لازم است در تعیین رنگ رنگرزی فرش به آن دقت شود، ساختمان شیمیایی الیاف استفاده شده در بافت قالی می باشد.

در واقع نوع الیاف می باشد که برای ما تعیین می کند چه نوع رنگی برای کار ما مورد نیاز می باشد و از چه تکنیک رنگرزی باید برای آن استفاده کنیم، برای درک بهتر این موضوع به یک مثال توجه کنید:

الیاف که از حیوانات بدست آمده و سر منشاء آنها طبیعی می باشد مانند پشم و ابریشم دارای ساختاری پروتئینی می باشند که به دو دسته و گروه اسیدی و بازی تقسیم بندی می شوند.

وقتی شما از الیافی با این ساختار استفاده می کنید طبیعیست برای اتصال رنگ ها به مولکول های آنها باید از رنگهایی استفاده کنید که دارای ساختار مشابه و مخصوص آنها باشند، پس رنگهای شما نیز باید ساختار اسیدی و بازی داشته باشد و به نوعی باید طبیعی باشند.

اما زمانی که شما از الیاف مصنوعی برای بافت فرش خود استفاده می کنید، برای آنکه رنگ رنگرزی فرش به الیاف مصنوعی (پلی اولفین‌ها و هیدروکربنها) شما متصل شود روش های کاری شما متفاوت می باشد.

ما در ادامه به طور دقیق به بررسی هر دو نوع رنگ رنگرزی فرش یعنی رنگهای طبیعی و مصنوعی پرداخته و انواع آنها را برای شما معرفی می کنیم.

1. رنگ های طبیعی در رنگرزی فرش دستباف

به طور کلی در رنگ رنگرزی فرش مدل های طبیعی که استفاده می شود به 3 دسته کلی تقسیم بندی می شوند، رنگهای گیاهی، رنگهای جانوری و رنگ های فلزی.

هر یک از این نوع رنگ ها دارای مشخصات و خصوصیات خاص خودشان می باشند که ما به ترتیب آنها را برای شما بررسی خواهیم کرد.

الف) رنگ رنگرزی گیاهی

رنگ های گیاهی اولین و به طور قطع بهترین رنگ در بین انواع رنگ رنگرزی فرش به حساب می آید که می تواند کیفیت و زیبایی فوق العاده ای برای فرش شما به همراه داشته باشد.

همانطور که از نامگذاری آن مشخص است، این رنگها از گیاهان طبیعی بدست می آیند که مهمترین آنها؛ روناس، پوست گردو، نیل، برگ مو، پوست انار می باشد.

ویژگی و نکته شاخص استفاده از رنگ های طبیعی ، ثبات و شفافیت بالای آنها می باشد که باعث می شود نتیجه کار بسیار مناسب شده. به نوعی استفاده از این رنگها می تواند تاثیر مستقیم در قیمت فروش فرش داشته و به طور ناخودآگاه خریدار را به سمت شما جذب کند.

بیشتر بخوانید: انواع خواب فرش و شناخت بیشتر شیرازه قالی

ب) رنگ رنگرزی جانوری

شاید اگر جز افرادی باشید که با این صنعت و رنگ آشنایی نداشته باشید در ابتدای کار با شنیدن عنوان این بخش کمی متعجب شوید و از خود بپرسید؛ جانور؟؟ رنگ؟؟

در بین جانوران و حشرات گونه ای خاصی به نام قرمزدانه وجود دارد که برای تولید رنگ در مصارف مختلف استفاده می شود، از صنعت پوشاک گرفته و تولید رنگ برای پارچه ، نخ، لباس ، چرم و حتی در تولید مواد غذایی مانند سوسیس، کالباس، نوشیدنی ها و…

ما در ایران رنگ قرمزدانه را با نام لاکی می شناسیم که دارای انواع مختلفی می باشد، مدیترانه ای، لهستانی، کرم ورمیلو، قرمزدانه هندی، قرمزدانه مکزیکی و…

ج) رنگ رنگرزی فلزی

آخرین گزینه طبیعی که در رنگ رنگرزی فرش مورد استفاده قرار می گیرد رنگهای فلزی می باشد. این رنگها از ترکیبات فلزی به دست می آید و دارای جلوه بسیار زیبایی می باشند.

اما سوالی که شاید در اینجای در ذهن شما شکل بگیرد این موضوع می باشد که این نوع رنگهایی که از فلزات به دست می آید نباید در دسته بندی رنگهای مصنوعی قرار بگیرد نه طبیعی؟!!

در پاسخ به این سوال شما باید گفت در این رنگها از ترکیباتف فلزی استفاده می شود که به طور طبیعی وجود دارند، مثل اکسید آهن (اُخرایی زرد و سرخ)، اکسید زرد سرب (مردار سنگ)، آبی لاجوردی، آبی پروس

2. رنگ رنگرزی فرش با ساختار مصنوعی

به طور کلی در رنگ رنگرزی فرش مدل های مصنوعی که مورد استفاده قرار می گیرند به 2 دسته کلی تقسیم بندی می شوند، رنگهای آنیلینی و رنگهای کرومی.

استفاده از این نوع رنگها دارای سابقه بسیار طولانی در در صنعت فرش و قالی بافی می باشد و از گذشته های دور برای رنگ آمیزی خامه ها از آنها استفاده می شود.

دو علت اصلی باعث محبوبیت استفاده از رنگهای مصنوعی می باشد، علت اول به طور قطع قیمت ارزان آنها می باشد که می تواند قیمت تمام شده فرش را برای خرید و فروش کاهش دهد.

علت دوم نیز می توان در سهولت انجام کار رنگرزی با استفاده از این رنگ ها دانست. همین دو عامل باعث شده که بعد از گذشت مدت زمان بسیار زیاد هنوز هم واردات این نوع رنگ ها از اروپا ادامه داشته باشد.

این دو نوع رنگ رنگرزی فرش (آنیلینی و کرومی) دارای مشخصات و خصوصیات خاص خودشان می باشند که ما به ترتیب آنها را برای شما بررسی خواهیم کرد.

الف) رنگ رنگرزی آنیلینی

استفاده از رنگ های آنیلینی را به طور قطع می توان خیانت به صنعت بافت فرش در ایران دانست که متاسفانه پس از گذشت سالیان بسیار زیاد نیز به راحتی از آنها برای رنگ آمیزی نخ و خامه ها استفاده می شود.

مایه های اصلی که برای آن از آنیلین استفاده می شود انواع رنگ سرخ است، از آنجایی که ماده طبیعی استفاده برای داشتن مایه های قرمز، روناس می باشد که به آسانی به دست نمی آید و دارای قیمت بالایی می باشد، استفاده از آنیلین جایگزین آن شده است.

به علاوه بر موارد بالا شما برای استفاده از رنگ های طبیعی مانند روناس نیاز به رنگرزان محلی دارید که این کار را با گرفتن مقداری دستمزد برای شما انجام دهند، در حالی که شما با جوشانیدن مقدار کمی آنیلین قرمز، نخ مورد نیاز را بر روی اجاق خانه خود رنگ نماید.

هرچند که شما با استفاده از آنیلین برای رنگ رنگرزی فرش ، سرعت و هزینه کار را به شکل قابل توجهی کاهش می دهید، اما باید به این موضوع نیز دقت کنید که به همان اندازه شما در حال کاهش کیفیت کار می باشید.

این رنگ ها به شکل قابل ملاحظه ای در برابر نور خورشید واکنش نشان می دهند و رنگ خود را از دست می دهند، همچنین این موضوع در برابر مواد شوینده قلیایی نیز کاملاً صادق می باشد.

به طور کلی اگر قصد دارید که کیفیت خامه در فرش، نخ در پارچه و لباس ، به شکل قابل توجهی بی کیفیت شود از این رنگ استفاده کنید.

ب) رنگ رنگرزی کرومی

این نوع رنگ رنگرزی فرش را اگر با مهارت کافی صورت بگیرد می تواند نتایج بسیار بهترین نسبت به رنگ آلینینی ایجاد کند، اما باز هم جز رنگ های شیمیایی به حساب می آید و از مشخصات مخصوص رنگ های طبیعی بی بهره می باشند.

رنگ های کرومی به خاطر استفاده همزمان با ماده ای به نام پیکرومات پتاس دارای ثبات و ماندگاری بیشتری به رنگ آلبینی می باشد و با گذشت زمان شما یک رنگ یکنواخت و ثابتی را تجربه خواهید کرد، اما بازهم یک اما بزرگ دارد:

استفاده از رنگ های کروم کمی قالی دستباف شما را از وجه یک اثر هنری خارج کرده و یک حالت فلز گونه ای را به فرش های نو می دهد و برای فرش های کهنه این موضوع تبدیل به رنگ ها کهنه و مرده می شود.

در رنگ رنگرزی فرش کدام بهتر است؟ طبیعی یا مصنوعی

اگر تا اینجای کار با ما همراه بوده باشید باید به طور قطع بتوانید حدس بزنید پاسخ به این سوال چه چیزی می باشد؛ بدون شک رنگ های طبیعی

رنگ های مصنوعی به خاطر استفاده از مواد شیمیایی که برای آنها استفاده می شود می تواند در طولانی مدت باعث ایجاد حساسیت های تنفسی و پوستی برای افراد خانواده، مخصوصاً نوزادان و کودکان شود.

شاید در ابتدای خرید پارچه، لباس، فرش و هر محصولی دیگیری که با رنگ های مصنوعی آماده می شود از دیدن آن لذت ببرید ولی شک نکنید که با گذشت زمان و شستشو، این زیبایی ها، شفافیت رنگی، درخشش و… همگی از بین خواهند رفت.

عیب و مشکلی بعدی استفاده از رنگ های مصنوعی ضربه به اقتصاد داخلی کشور و تولیدکنندگان و بافندگان شریف می باشد که برای فروش فرش های دستباف با رنگ طبیعی خود به خاطر کمی قیمت بالاتر به مشکل برخورد می کنند.

در پایان نیز بیان خواهیم کرد که رنگ در رنگرزی فرش دستباف می تواند به طور کلی هم باعث افزایش کیفیت دستباف ها شود و هم بالعکس می تواند از ارزش آنها بکاهد. این بسته به تصمیم افراد برای استفاده از رنگ های طبیعی و مصنوعی می باشد.