نقشه خوانی فرش یکی از مهمترین و دقیق ترین عملیاتی است که در بافت قالی باید به آن توجه شود چرا که نقشه فرش راهنمای بافت فرش است و جای تمامی گره ها و رنگ های مختص به آن ها را مشخص کرده و در نهایت،باعث به وجود آمدن طرح نهایی در قالی خواهد شد و بنابراین اگر بافنده طبق نقشه پیش نرود و دقت لازم را نداشته باشد، فرش تولید شده مطابق با نقشه نخواهد بود.

در گذشته که نقشه نبود بیشتر قالیبافان از طرح‌های ذهنی استفاده میکردند و بدون مراجعه به نقشه، قالی‌ها را می‌بافتند ولی با رشد صنعت چاپ، این روش ذهنی جای خود را به نقشه‌های بسیار دقیق قالی داد.امروزه تهیه نقشه قالی، به صورت دستی و با استفاده از رایانه، و وجود دقیق ترین نرم افزارهای طراحی فرش،به صورت دیجیتالی تهیه میشود.

بیشتر بخوانید: نقشه فرش دستباف (نحوه طراحی + شناخت انواع آن)

در این مقاله از فرش فراهان، به بررسی روش های مختلف نقشه خوانی قالی های دستباف توسط بافندگان هنرمند فرش، خواهیم پرداخت.

 انواع روش های نقشه خوانی فرش دستباف، کدام اند؟

1- خود بافنده نقشه را در اختیار داشته باشد و با نگاه کردن به آن قالی را ببافد.

2- فرد دیگری که معمولاً خود نیز در حال بافت است، نقشه را با صدای بلند می خواند و یک یا چند بافنده دیگر طبق آن گره می زنند. این روش هنگامی استفاده می شود که طرح قالی به صورت واگیره ای و تکراری است (یک دوم، یک چهارم، یک هشتم و…)

در این روش یک بافنده که نقشه را در اختیار دارد، نقشه را با صدای بلند می خواند و خود نیز آن را می بافد و بافنده یا بافنده های دیگر نیز مشابه آن را در قسمت دیگر قالی پیاده می کنند.

برای مثال اگر از نقشه های واگیره ای یک دوم، یک چهارم، یک هشتم و … استفاده می شود و نقشه خوان قسمت سمت چپ را در اختیار داشته باشد، به هنگام بافت، بافنده ی نقشه خوان از سمت چپ به راست گره می زند و بافنده ی سمت راست، همان گره را از سمت راست به چپ،روی چله ها می زند تا در وسط قالی به هم برسند. در صورتی که از نقشه های تکراری استفاده شود، هر دو بافنده در یک جهت گره های خود را پیاده می کنند.

3- استفاده از کامپیوتر نقشه خوان: این دستگاه به بافنده کمک می کند تا رنگ مورد نیاز را برای هر گره، بدون خواندن نقشه مشخص کند.البته نقشه های بدون نقطه چین از این قاعده مستثنی هستند و انتخاب رنگ حتماً باید توسط یک بافنده ماهر انجام گیرد.

نقشه در بافت قالی همچون راهنمای گنج عمل میکند و استفاده از آن، مزایای زیادی دارد، از جمله این ویژگی ها میتوان به :

1- بالا رفتن دقت در بافت

2- استفاده از طرح های متنوع

3- راحت تر بافتن طرح برای بافنده

4- زیبایی و یکدست بودن در بافت فرش و…

اشاره داشت.