مواد اولیه فرش دستباف – ابریشم

Published by hanie hajian at 05/02/2019

مواد اولیه فرش دستباف – ابریشم

تاریخچه ابریشم

یکی دیگر مواد اولیه فرش دستباف ابریشم است که از الیاف طبیعی پروتئین و توسط کرم ابریشم تولید میشود.

برطبق افسانه ها حدود پنج هزار سال پیش یک شاهزاده چینی به نام هسی لینگ شی راز ابریشم را کشف کرد که بعدها لقب الهه ابریشم را به خود اختصاص داد. بسیار زود ابریشم برای شمد لباس و برای زه کمان مورد استفاده قرار گرفت. برای چندین قرن راز به کارگیری ابریشم توسط چینی ها حفظ شده بود و انها مقادیر فراوانی از ابریشم را به شکل الیاف تکمیل شده یا بافته شده صادر میکردند.

قیمت بالای ان موجب شده بود تا افراد زیادی در پی کشف راز ابریشم باشند که بر اساس افسانه ها در قرن ششم پس از میلاد دو کشیش باذیلیایی موفق شدند به مرزهای چین راه یافته و پیله های ابریشم را در جوف عصای خود پنهان کنند. به این ترتیب تولید ابریشم از انحصار کشور چین بیرون امد اما هنوز با گذشت قرن ها بهترین کیفیت ابریشم و بزرگ ترین تولید کننده کشور ابریشم چین است .

فرایند تولید ابریشم

برای تولید ابریشم از کرم ابریشم یا کرم درخت توت استفاده میشود که قبل از ورود پیله در یک جای پیله مانند پروتئینی قرار داده میشود تا بتواند بزاق خود را که شامل پروتئین و یک ماده چسب مانند است به سه نقطه وصل کند و رقص داس مانند خود را شروع کند و الیاف ابریشمی از ان گرفته میشود.

برای پرورش کرم ابریشم وجود یک مکان گرم و بدون هیچگونه جریان هوا ضروری است. تخم کرم ابریشم از پروانه ای بالغ بر روی بستری از برگ های توت گذاشته میشود و لاروها از این تخم ها متولد میشوند و در طی یک ماه از 7 سانتی متر به 10 سانتی متر میرسند برای به دست اوردن ابریشم، کرم های ابریشم باید به طور مداوم از برگ های کوچک تغذیه کنند و درمیان شاخه های درخت توت بمانند، گیاهی که برای حیات انها ضروری است

کیفیت خوب درخت توت با کیفیت ابریشم رابطه مستقیم دارد که بعد از اولین ماه توسط کرم ابریشم تولید میشود

جایگاه راحتی برروی شاخه ها برای انها فراهم میسازند و کرم ابریشم تنیدن رشته بلندی را اغاز میکند که از پروتئین و فیبر ساخته شده به تدریج پس ازسه یا چهار روز به طور کامل در یک لایه ابریشمی پیچیده میشود و وارد مرحله تنیدن پیله میشود در لحظه جمع اوری پیله ها، پیله های ساخته شده را به طورسالم جمع اوری میکنند و برخی دیگر با حرارت زیاد خشک میشوند تا زمان نگهداری پیله ها را افزایش دهند.

قلیاب کشی

برای اینکه رشته ها را به سادگی به شکل گلوله دراورند از اب جوش استفاده میکنند لایه نرم خارجی که ماده ای چسبنده است پاک میشود و باز شدن پیله را راحت تر میکند این عمل را به اصطلاح قلیاب کشی میگویند ابریشم نرم شده در اب بر روی میله جمع شده و فورا پیچیده میشود تا رشته هایی شامل چند فیبر را تشکیل دهد معمولا برای بافت قالی از ابریشمی متشکل از هفت تا نه فیبر استفاده میکنند

فواید حرارت دادن ابریشم

در فرایند حرارت دادن بعد از استخراج اب، ابریشم را در معرض هوا قرار میدهند و با این شیوه چسبندگی میان فیبرهای مختلف الیاف بیشتر میشود. ابریشم ریسیده شده بدون حرارت فاقد چسبندگی ست و مقاومت ان بسیار کمتر است به همین علت ریسیدن بدون حرارت برای به دست اوردن ابریشم با کیفیت پایین تر به کار میرود و اغلب از پیله های خراب شده در حین جمع اوری استفاده میشود.

خصوصیات ابریشم

ویژگی اساسی الیاف ابریشمی حتی با قطر بسیار کم مقاومت بالا در برابر کشش است که این مشخصه موجب میشود تا ابریشم فیبری ایده ال برای چله ی قالی های با تراکم گره بالا محسوب شود. ابریشم یک رشته طولی ممتد است و زیردست نرم و ظاهر جذاب با جلای بالا دارد و به خاطر همین درخشش و نرمی خاص انها اغلب برای بافت کامل پرز یا برخی طرح های خاص در قالی مورد استفاده قرار میگیرد

ابریشم طبیعی شامل دسته های زیر می باشد:

ابریشم خام : ابریشمی که مستقیما از پیله گرفته شده و عملیات صمغ کشی یا قلیاب کشی بر روی انها صورت نگرفته است. رنگ این ابریشم کرم یا زرد است.

ابریشم پخته: ابریشمی که صمغ ان گرفته شده باشد و رنگ ان سفید است

ابریشم گل : نخ مرغوبی که برای پرز قالی به کار میرود که از ابریشم مرغوب و یک دست تهیه شده ، بادوام و مقاوم است و به صورت یکنواخت رنگ را میپذیرد

ابریشم کجین : ابریشمی که از تفاله ابریشم انتهای الیاف و باقی مانده پیله تهیه شود که در واقع بخش نامرغوب الیاف است

ابریشم مصنوعی یا ویسکوز

یک نوع الیاف مصنوعی که از نظر ظاهر بسیار شبیه به الیاف ابریشم طبیعی است و با جلاست به همین دلیل به ان ابریشم مصنوعی میگویند این الیاف دوام، لطافت و سایر خصوصیات لازم برای استفاده در قالی های دستباف راندارد اما برخی سود جویان از این الیاف به نام ابریشم طبیعی در فرش های دستباف استفاده میکنند

روش های شناسایی ابریشم طبیعی از ابریشم مصنوعی

روش سوزاندن :

اگر ابریشم طبیعی را به شعله نزدیک کنیم و از ان دور کنیم خود را جمع میکند . همچنین در شعله به ارامی میسوزد و مقداری از ان هم ذوب میشود و بوی پر سوخته میدهد خاکستر ان سیاه رنگ است و به سادگی خرد و نرم میشود

اما ابریشم مصنوعی به هنگام سوختن بوی لاستیک میدهد و خاکسترش یک توده سخت و مقاوم است

ابریشم طبیعی بر اثر جذب رطوبت استحکامش بیشتر میشود در حالی که ابریشم مصنوعی با خیس شدن مقاومت خود را از دست می دهد و با اندکی نیرو پاره میشود

روش شیمیایی

ابریشم طبیعی در محلول سود سوزاور رقیق کاملا حل میشود اما ابریشم مصنوعی تغییری نمیکند اسید هیدروکلریک سرد غلیظ و اسید سولفوریک نیز ابریشم طبیعی را به خوبی حل میکنند اما بر ابریشم مصنوعی بی اثرند

کاربرد ابریشم در فرش دستباف

قالی های ابریشمی را فقط بافندگان بسیار ماهر میبافند و این بافندگان قادرند به بهترین شکل از ابریشم استفاده کنند . برای کار کردن بر روی تار های ظریف ابریشمی یا بافت با دقت رشته های ابریشمی نیاز به تخصص فراوانی ست و بنابراین بافت قالی های ابریشمی در نواحی مشخص جغرافیای صورت میگیرد امروزه بهترین نمونه های ابریشمی در برخی نواحی ترکیه و ایران مانند هرکه، قم، اصفهان صورت میگیرد .

فرش فراهان نیز در برخی فرشهای مدرن خود با طراحی خاص از ترکیب ابریشم طبیعی با رنگرزی گیاهی و پشم دستریس استفاده میکند که جلا و درخشندگی خاصی را به این فرش ها میدهد. فرش فراهان همیشه در پی تولید فرش های دستباف با کیفیت مطلوب است

اردیبهشت : فرش دستباف مدرن ترکیبی خیره کننده از پشم و ابریشم طبیعی