دار قالی و انواع ان

Published by hanie hajian at 20/02/2019

دار قالی

برای بافت قالی، گلیم، گبه، جاجیم و دیگر دستبافته ها به چارچوب هایی نیاز داریم تا اساس کار بر روی انها شکل بگیرد

دارهای قالی بافی از نظر جنس دو نوع تقسیم میشوند دارهای چوبی و دارهای فلزی

دارها از نظر نوع نیز به دو دسته دارهای افقی و دارهای عمودی تقسیم میشوند

دار های افقی

دارهای افقی دارهایی هستن که در بین ایلات و عشایر متداول است. قدیمی ترین و ساده ترین دارهاست. به طور کلی ساختمان اصلی ان را 2 تیر چوبی به نام سردار و زیردار تشکیل میدهد. دارهای افقی فاقد راست رو میباشند اما در بعضی مناطق برای انها راست رو نیز میسازند.

مزایا دارهای افقی : دارهای افقی ارزان تر هستند به اسانی در محل قابل نصب هستند . مواد اولیه و ساخت ان در محل ممکن استو حمل و نقل انها بسیار اسان است. به همین دلیل عشایر از این نوع دار ها استفاده میکنند.

معایب دار های افقی : سلامت بافنده در خطر است زیرا مجبور است به صورت خمیده روی زمین یا روی تارها بنشیند . لذا سلامتی کمر ستون فقرات، گردن ، دست و پاهای او در معرض ابتلا به بیماری هستند.

دارهای عمودی

این دارها به دارهای ایستاده نیز معروف هستند. از چارچوبی با دو تیر عمودی و دو تیر افقی ساخته شده اند . معمولا در طرفین این دستگاه ها 2 نردبان نصب میگردد و یک تخته الوار در جهت افقی روی پله ها ی ان قرار میگیرد .

خودشان به 4 دسته تقسیم میشوند : دارهای عمودی ثابت، دار های فندک دار، دار های گردان، دارهای تبریزی یا ترکی

دار های ثابت

این دارها از دو نورد به نام نورد بالایی و نورد پایینی که کاملا در جای خود محکم شده تشکیل میشوند. در این گونه فرش یا چله ها هیچ گونه حرکتی ندارند . در این نوع دار، قالی دقیقا به اندازه دار بافته میشود. نورد بالایی و پایینی در شکاف 2 تیرک عمودی ( راست روها ) به نام های باهر راست و باهر چپ قرار گرفته ، به وسیله گوه محکم میشود.

بافنده در هنگام کار با این دار همانند یک بنای ساختمان در هنگام بالا آوردن دیوار عمل میکند یعنی همزمان با تکمیل فرش استفاده از 2 نردبان و یک تخته مکان خود را تغییر داده و همواره تسلط خود را بر محل بافت حفظ میکند.

دارهای فندک دار

در غرب کشور از دارهای فندک دار استفاده میشود. زیرا نخ های چله به جای قرار گرفتن روی سردار روی استوانه ای فلزی یا چوبی که به موازات سردار و کمی پایین تر از ان است ، قرار میگیرند. دو عدد پیچ در بالای فندک قرار گرفته که به وسیله انها چله ها را شل یا سفت میکنیم.

دار های گردان

این دارها به وسیله پایه های پهن روی سطح زمین به صورت عمودی قرار میگیرد . ستون های سردار و زیردار طوری است که میتواند به دور خود بچرخد. وقتی چله ها را متناسب با ارتفاع یک قالی یا قالیچه چله کشی میکنند چله های اضافی را روی سردار می پیچند به مرور که طرح در پایین سردار شروع به بافت میشود ان را با استفاده از اهرم که به این منظور در سردار و در سوراخی در استوانه قرار داده میشود به دور ستون پایین دار ( زیردار) می پیچند. به همین دلیل میتوان قالی را چند برابر طول دار بافت. وقتی قالی به این دلیل به محور ستون پایین پیچیده میشود قابل رویت نیست . این نوع دار بیشتر در استان کرمان و یزد دیده میشود.

دار های تبریزی ( ترکی)

در این دار چله به صورت یک پارچه به دور زیردار و سردار دوانیده میشود. در این نوع، دار چون از جنس چوب میباشد برای شل و سفت کردن چله ها از گوه استفاده میکنند. در این دار جای بافنده ثابت است . مقدار بافت هر زمان قابل انتقال به پشت دار میباشد طول قالی میتواند نیم متر کمتر از دو برابر طول دار باشد مثلا اگر ارتفاع دار 125 سانتی متر است طول فرش بافته شده تا 2 متر است. بیشتر این دارها در اذربایجان رواج دارند.

دارها اساس و پایه کار در قالی بافی هستند و حتما قبل از شروع چله کشی و بافت باید از سالم بودن دار اطمینان حاصل کنیم . چارچوب های دار نباید دارای کجی باشند، صاف و بدون خوردگی باشند تا از پاره شدن چله ها جلوگیری شود، از استحکام کافی برخوردار باشند تا در هنگام بافت دچار کجی نشوند، از سالم بودن پیچ ها باید اطمینان حاصل کرد تادر هنگام بافت و شل و سفت کردن دچار مشکل نشویم .

هنرمندان بافنده بر روی دار قالی در حال بافتن قالی میباشند