تاریخچه رنگرزی

Published by hanie hajian at 12/02/2019

تاریخچه رنگرزی

رنگرزی قبل از آنکه از پوست یا پارچه شروع شود از بدن خود انسان شروع شد .حق خودارائی بیشتر از طرف مردان مرسوم بوده است. این نخستین شکل هنر، بیشتر برای جلب توجه زنان و یا ترساندن دشمنان به کار میرفته است. در بعضی از قبائل رنگ شدن در حق انحصار مردان بوده است .بشر همواره در پی زیبایی بوده و ابتدا با رنگ های مختلف سعی در زیبایی داشته و سپس چون این رنگ ها مانا نبوده اند به خالکوبی رسیدند.

در فن بافندگی نیز باز حیوان استاد انسان شد و انسان ها با دیدن تار عنکبوت و لانه مرغان به هنر پارچه بافی و قالی بافی رسیدند و با استفاده از استخوان پرندگان و ماهیان توانستند سوزن هایی بسازند که نخ ها از آن ها عبور کنند. در این برحه بشر به این نکته پی برد که بافته های رنگین زیبایی خاصی دارند و در پی آن برآمد تا بتواند پشم و پنبه مورد نیاز برای بافته های خود را رنگ کند.

بشر بعد از مدتی کشف کرد که رنگ های استخراج شده از خاک و مواد معدنی به دلیل عدم تمایلشان به جذب مناسب نیستند پس تلاش کرد تا از گیاهان و جانوران رنگ های مورد نظر خود را کشف کند. اولین رنگ های کشف شده همان رنگ های اصلی زرد ابی و قرمز است که قرمز را از ریشه گیاه روناس و حشره قرمز دانه ، ابی توسط گیاه وسمه و نیل و زرد از زعفران ، اسپرک ، برگ توت و چوب زرد به دست میاوردند.

تاریخچه رنگرزی در کشور های مختلف

چین

چین دارای قدیمی ترین سنن هنری بوده. سرزمین اصلی ابریشم که پوشیدن لباس های رنگی از تمدن های پیش از میلاد رایج بوده است. شواهد نشان داده که چینیان اشنایی کامل به رنگ قرمز از حشره قرمز دانه ،رنگ ابی از گیاه نیل و رنگ سبز از عصاره چندین گیاه مختلف را داشته اند.

سومر

در سومر رنگرزی جزو کار های خانگی محسوب میشده است و به عهده غلامان بوده است و شیوه کار رنگرزی حتی الامکان از ان روزگار به صورت یک راز مخفی سینه به سینه حفظ می شده است.

ایران

در ایران قبل از اسلام رنگرزی دارای سنت های قدیمی بوده برخلاف بقیه ملل ان دوره رنگرزان در ایران بسیار محترم شمرده میشدند و تا این اواخر یک رنگرز را از صورت و لباس های رنگی وی شناسایی میکردند.

شواهدی مانند نقش دیواری که از شوش به دست امده که سربازانی را با لباس هایی با رنگ های درخشان و طرح ان ها که نوعی چاپ باتیک بوده است به تصویر کشیده ، نشان دهنده این است که ایرانیان از سال های بسیار دور به این هنر اشنا بوده اند

هند

منشا گیاه نیل هند و گیاه پنبه در هند بوده است که پنبه ابتدا به صورت گیاهی خودرو بوده که هندیان از ان پارچه تهیه میکردند و از ان سوی اولین کسانی که نیل را کشف کرده و به راز استفاده از ان پی بردند هندیان بودند که با استفاده از ان پارچه های خود را رنگ میکردند .

از تکه پارچه هایی که ار هند به دست امده مشخص میشود که هندیان علاقه زیادی به پارچه های رنگین داشته و حتی ریش خود را نیز رنگ میکردند و رنگرزان دارای صنفی جداگاه بوده اند. از طرفی شواهد به دست امده نشان میدهد که عمل دندانه کردن نیز بر روی پارچه ها انجام میشده و شرایط اب و هوا نیز برای رویش انواع گیاهان رنگزا مساعد بوده است .

مصر

با کشف مومیایی ها در مصر مشخص شد که انها را در کفنی از جنس پشم که رنگ شده بوده پوشانده بودند اما به دلیل رنگ پریدگی رنگ دقیق ان مشخص نیست . مصریان بیشتر از پنبه و کتان برای لباس های خود استفاده میکردند چون منشا انها گیاهان بوده و معتقد بودند که گیاهان پاک هستند در صورتی که از پشم گوسفند فقط در مواردی خاص مثل کفن مردگان استفاده میکردند .

پاپیروس هایی که در سال 1828 کشف شد یکی از قدیمی ترین نسخه های رنگرزی به دست امده است که به دلیل هوای خشک و عدم رطوبت کامل سالم باقی مانده بودند . در یکی از این پاپیروس ها از سختی هایی که برای تولید رنگ زرد در هنگام کار با صدف ارغوان میکشیدند صحبت شده است. بخشی از این پاپیروس ها کتاب مرجعی است در مورد رنگرزی پشم و بیشتر نسخ مربوط به رنگ ارغوانی است.در این پاپیروس ها مراحل رنگرزی گفته شده است.

دیگر اثر پرارزش مربوط به کشف بقایای یک کارگاه رنگرزی درحفاریهای اهرام مصر است که دارای دو اتاق جداگانه بوده یک اتاق برای پاتیل های رنگرزی که اثرات رنگ ابی و قرمز در ان دیده میشده است و اتاقی دیگر اتاق اب بوده که دارای حوضچه های بزرگ اب بوده و اتاقی که با یک دیوار کلفت و ضخیم از این اتاق ها جدا شده که احتمالا برای مشتریان رنگرزی بوده و وجود دیوار برای مخفی نگه داشتن رموز کار به کار میرفته است و از پشت بام این محل برای خشک کردن پارچه ها و خامه های رنگ شده استفاده میشده است.

رنگرزی به شیوه سنتی و با رنگزا روناس در کارگاه رنگرزی فرش فراهان